Hoa Đà – Thần y nổi tiếng thời Tam Quốc

Ngày cập nhật mới nhất: 13/01/2025

Hoa Đà, tự Nguyên Hóa, còn có tên là Phu, là một trong những Danh Y lỗi lạc nhất trong lịch sử y học Trung Quốc. Ông sinh sống vào thời Tam Quốc (220-280), quê ở nước Bái (nay thuộc tỉnh An Huy, Trung Quốc). Với tài năng y thuật xuất chúng và những đóng góp to lớn cho nền y học cổ truyền, Hoa Đà được người đời sau tôn xưng là “Ngoại Khoa Thánh Thủ”, “Ngoại khoa tỵ tổ”.

Hoa Đà - Thần y nổi tiếng thời Tam Quốc — Hoa Đà – Thần y nổi tiếng thời Tam Quốc

Theo GS.TS Hoàng Bảo Châu, nguyên Chủ nhiệm bộ môn Lịch sử Y học, Đại học Y Hà Nội: “Hoa Đà là một nhân vật kiệt xuất trong lịch sử y học cổ truyền Trung Quốc. Ông không chỉ tinh thông y thuật mà còn có những đóng góp to lớn trong việc phát triển các kỹ thuật phẫu thuật và gây mê. Những cống hiến của Hoa Đà đã đi trước thời đại ông hàng trăm năm.”

Quá trình học tập và hành y

Từ nhỏ, Hoa Đà đã thể hiện niềm đam mê và năng khiếu với y thuật. Ông chăm chỉ đọc sách, nghiên cứu Kinh Thư và các bộ sách về dưỡng sinh. Sau khi trưởng thành, Hoa Đà từ chối làm quan dù được Tể tướng Trần Khuê và Thái úy Huỳnh Uyển của nước Bái tiến cử, quyết tâm theo đuổi con đường thầy thuốc để cứu người, trừ bệnh tật cho dân.

Hoa Đà đi khắp các vùng đất rộng lớn, bao gồm An Huy, Giang Tô, Sơn Đông, Hà Nam để hành y, chữa bệnh cho người dân. Ông được nhân dân vô cùng kính trọng và yêu mến bởi y đức và tài năng của mình. Tiếng tăm của Hoa Đà lan rộng đến tận kinh thành, khiến Thừa tướng Tào Tháo phải triệu ông về chữa bệnh đau đầu kinh niên. Chỉ bằng phương pháp châm cứu, Hoa Đà đã giúp Tào Tháo khỏi bệnh ngay lập tức.

Những đóng góp nổi bật của ông cho nền y học cổ truyền

Hoa Đà có những đóng góp rất nổi bật cho nền y học nói riêng và y học cổ truyền nói chung. Cụ thể, ông phát minh phương pháp gây mê đầu tiên trên thế giới, thực hiện nhiều ca phẩu thuật tỷ lệ thành công cao, ông cũng sáng tạo bài tập thể dục “Ngũ Cầm Hí” và để lại rất nhiều sách y học kiến thức quý giá,….

Ứng dụng phương pháp gây mê trong phẫu thuật	Hoa Đà được xem là người đầu tiên trên thế giới phát minh ra phương pháp gây mê bằng hỗn hợp rượu và thảo dược có tên “ma phí tán” (麻沸散). Ông đã sử dụng hỗn hợp này để gây mê cho bệnh nhân trước khi tiến hành các ca phẫu thuật như mổ bụng, cắt bỏ u bướu, khâu ruột… Phát minh vĩ đại này của Hoa Đà đã xuất hiện sớm hơn phương Tây tới 1600 năm. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học cổ truyền Trung Quốc năm 2015 đã phân tích thành phần của “ma phí tán” – phương pháp gây mê do Hoa Đà sáng tạo. Kết quả cho thấy, hỗn hợp này chứa các thảo dược như bạch chỉ, cam thảo, đương quy, có tác dụng an thần, giảm đau và làm giãn cơ.
Cống hiến trong lĩnh vực ngoại khoa	Hoa Đà được mệnh danh là “Ngoại Khoa Thánh Thủ” nhờ những thành tựu xuất sắc trong ngoại khoa. Theo thống kê trong cuốn “Lịch sử Y học Trung Quốc” của Đại học Y Bắc Kinh, Hoa Đà đã thực hiện thành công hơn 100 ca phẫu thuật lớn như mổ bụng, cắt bỏ u bướu, khâu ruột… Tỷ lệ thành công của ông lên tới 90%, cao hơn nhiều so với mặt bằng chung của y học cổ đại. Điều này cho thấy trình độ phẫu thuật xuất sắc và sự am hiểu sâu sắc về giải phẫu của Hoa Đà. Chỉ trong vòng 1 tháng sau phẫu thuật, bệnh nhân đã có thể hồi phục sức khỏe hoàn toàn.
Đề cao vai trò của vận động trong duy trì sức khỏe	Hoa Đà rất coi trọng tập luyện thể dục trong việc dự phòng bệnh tật và kéo dài tuổi thọ. Ông cho rằng vận động vừa sức giúp thúc đẩy tiêu hóa, lưu thông khí huyết. Từ đó, ông đã sáng tạo ra bài thể dục “Ngũ Cầm Hí” dựa trên động tác của 5 loài vật: hổ, nai, gấu, vượn và chim. Một nghiên cứu được đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Y học cổ truyền Trung Quốc năm 2018 đã chỉ ra rằng, bài thể dục “Ngũ Cầm Hí” do Hoa Đà sáng tạo có tác dụng tích cực trong việc cải thiện sức khỏe và kéo dài tuổi thọ. Nghiên cứu tiến hành trên 120 người cao tuổi cho thấy, nhóm tập “Ngũ Cầm Hí” đều đặn trong 6 tháng có chỉ số sức khỏe tốt hơn hẳn so với nhóm đối chứng, thể hiện qua các chỉ số như huyết áp, nhịp tim, chức năng hô hấp và tiêu hóa.
Thành tựu trong các lĩnh vực y học khác	Bên cạnh ngoại khoa, Hoa Đà còn có kiến thức uyên thâm về châm cứu, phụ sản, nhi khoa, nội khoa tạp bệnh và ký sinh trùng. Ông đã viết nhiều sách y học quý giá, tiếc rằng phần lớn đã bị thất truyền.

Kết thúc cuộc đời bi thương

Mặc dù tài năng xuất chúng và công lao to lớn, Hoa Đà lại có một kết cục bi thảm. Theo tiểu thuyết “Tam Quốc Diễn Nghĩa” của La Quán Trung, khi Hoa Đà đề nghị mổ sọ để trị bệnh cho Tào Tháo, ông đã bị nghi ngờ là có ý đồ ám sát, bị tống vào ngục và cuối cùng bị giết hại.

Trước khi chết, Hoa Đà đã truyền lại toàn bộ sách vở y học cho người lính gác ngục tên Vũ Cao, người đã chăm sóc ông trong thời gian ở tù. Tuy nhiên, vợ của Vũ Cao vì sợ chồng gặp họa nên đã đốt hết sách vở, khiến cho những kiến thức quý báu của Hoa Đà không được lưu truyền đến đời sau, gây tổn thất vô cùng to lớn cho nền y học cổ truyền Trung Quốc.

Di sản y học được lưu truyền qua các đệ tử

May mắn thay, tư tưởng và học thuật của Hoa Đà vẫn được gìn giữ một phần qua các đệ tử xuất sắc của ông. Trong số đó phải kể đến:

Phàn A: nổi tiếng với tài năng châm cứu
Ngô Phổ: tác giả của bộ sách “Ngô Phổ Bản Thảo”
Lý Đang Chi: soạn thảo cuốn “Lý Đang Chi Dược Lục”

Mặc dù tác phẩm của Hoa Đà đã thất truyền, nhưng những kiến thức y học quý báu của ông vẫn được các thế hệ sau kế thừa và phát triển thông qua sách vở của học trò.

Hoa Đà là một nhân vật vĩ đại trong lịch sử y học Trung Quốc. Với tài năng xuất chúng, tâm huyết cống hiến và những đóng góp to lớn, ông xứng đáng được tôn vinh là một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển của nền y học cổ truyền phương Đông. Tinh thần thương người như thể thương thân, tận tâm vì nghề của danh y Hoa Đà mãi là tấm gương sáng cho các thế hệ thầy thuốc đời sau noi theo.