Trương Trọng Cảnh – Thần y khai sáng nền y học cổ truyền Trung Quốc

Trương Trọng Cảnh, tự là Cơ, người đời Đông Hán, quê ở quận Nam Dương (nay thuộc tỉnh Hà Nam, Trung Quốc). Ông được biết đến là tác giả của bộ sách “Thương Hàn Tạp Bệnh Luận“, một kiệt tác y học trong kho tàng “Y học bảo khố” của Trung Quốc và Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc đã tiến hành nhiều nghiên cứu về tác dụng của các Bài thuốc trong “Thương Hàn Luận” và chứng minh tính hiệu quả của chúng trong điều trị nhiều bệnh lý..

Với những cống hiến to lớn cho nền y học cổ truyền, Trương Trọng Cảnh xứng đáng được tôn vinh là một trong những vị Thánh y của Trung y.

GS.TS.BS Nguyễn Tài Thu, nguyên Giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền Trung ương: “Trương Trọng Cảnh là một trong những Danh Y lỗi lạc nhất trong lịch sử y học cổ truyền Trung Quốc. Ông đã có những đóng góp to lớn cho sự phát triển của y học cổ truyền, đặc biệt là trong lĩnh vực chẩn đoán và điều trị bệnh.”

Quá trình học tập và nghiên cứu y thuật

Ngay từ nhỏ, Trương Trọng Cảnh đã thể hiện niềm đam mê và năng khiếu đặc biệt với y học. Chỉ mới mười mấy tuổi, ông đã thông hiểu nhiều sách vở, đặc biệt là các tác phẩm y học. Dưới triều Hán Linh Đế, tuy được tiến cử làm Hiếu Liêm và sau này là Thái thú Trường Sa, nhưng Trương Trọng Cảnh vẫn một lòng theo đuổi sự nghiệp y học.

Khoảnh khắc định mệnh đến với Trương Trọng Cảnh khi ông đọc được trong sách sử câu chuyện về danh y Biển Thước chẩn đoán bệnh cho Tề Hoàn Công chỉ qua quan sát khí sắc. Ông vô cùng khâm phục y thuật cao siêu của Biển Thước và quyết tâm theo học y thuật.

Trương Trọng Cảnh may mắn được danh y Trương Bá Tổ đồng hương truyền dạy kinh nghiệm và kỹ năng y học. Chỉ sau một thời gian ngắn, Trương Trọng Cảnh đã vượt qua cả thầy về tài năng chẩn đoán và kê đơn thuốc.

Những đóng góp to lớn cho nền y học cổ truyền Trung Quốc

Trương Trọng Cảnh sống vào cuối thời Đông Hán, giai đoạn chiến tranh loạn lạc, bệnh dịch hoành hành khiến vô số người tử vong. Ngay cả dòng họ của ông cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Chỉ trong vòng 10 năm từ năm Kiến An (196 SCN), 2/3 trong số hơn 200 người thân quyến của ông đã qua đời, trong đó 70% tử vong vì bệnh thương hàn. Trước cảnh “người chìm trong biển khổ”, Trương Trọng Cảnh càng thêm quyết tâm nghiên cứu y thuật để cứu nhân độ thế.

Ông miệt mài nghiên cứu các tác phẩm y học cổ đại như “Tố Vấn“, “Cửu Quyển“, “Bát Thập Nhất Nan“, “Âm Dương Đại Luận“, “Thái Lộ Dược Lục“,… để rút ra tinh hoa. Bên cạnh đó, ông còn sưu tầm các bài thuốc danh tiếng, phương thuốc dân gian, kết hợp với kinh nghiệm của bản thân và các y gia đương thời, biên soạn nên bộ sách “Thương Hàn Tạp Bệnh Luận” bao quát cả hai lĩnh vực “thương hàn” và “tạp bệnh”. Đây là một kiệt tác y học chưa từng có tiền lệ trong lịch sử y học cổ truyền Trung Quốc.

Tiếc rằng, bộ sách gốc của Trương Trọng Cảnh đã bị thất lạc một phần trong binh đao loạn lạc. Mãi đến đời Tấn, Vương Thúc Hòa mới sưu tầm, chỉnh lý và khôi phục lại. Cho đến đời Tống, tác phẩm được tách thành hai quyển “Thương Hàn Luận” và “Kim Quỹ Yếu Lược” lưu truyền đến ngày nay.

Bộ “Thương Hàn Tạp Bệnh Luận” của Trương Trọng Cảnh có ý nghĩa vô cùng to lớn trong lịch sử y học cổ truyền:

• Tổng kết một cách có hệ thống kinh nghiệm y học phong phú từ thời Tiên Tần đến nhà Hán.
• Xác lập các nguyên lý cơ bản của y học cổ truyền như biện chứng luận trị, dùng dược vật theo tứ khí ngũ vị, phân loại bệnh theo bát cương,…
• Phát triển lý luận y học và phương pháp trị liệu, đặt nền móng cho sự phát triển của các chuyên khoa lâm sàng trong y học cổ truyền.
• Được xem là bộ kinh điển y học chỉ đạo cho sự hình thành và phát triển của y học cổ truyền Trung Quốc trong suốt hơn 1700 năm qua.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Ethnopharmacology năm 2018 cho thấy bài thuốc Quế chi thang trong “Thương Hàn Luận” có tác dụng giảm đau và kháng viêm hiệu quả. Trên tạp chí Chinese Medicine năm 2020 chứng minh bài thuốc Ma hoàng thang có tác dụng giảm triệu chứng cảm cúm và rút ngắn thời gian bệnh.

Di sản y học vượt thời gian

Cho đến nay, “Thương Hàn Tạp Bệnh Luận” vẫn là một trong những tài liệu giảng dạy quan trọng tại các trường y học cổ truyền hàng đầu như Học viện Y học Cổ truyền Trung Quốc. Bộ sách không chỉ có ảnh hưởng sâu sắc tới sự phát triển của nền y học Trung Quốc, mà còn lan tỏa tới các nước châu Á khác. Tại Nhật Bản, các bài thuốc của Trương Trọng Cảnh vẫn được sử dụng rộng rãi cho đến ngày nay.

Theo thống kê, có tới 120 bản chú giải của “Thương Hàn Luận” được biên soạn qua các triều đại. Riêng thời nhà Thanh, có tới 70 bộ sách chuyên khảo và chú thích về tác phẩm này. Điều đó cho thấy sức ảnh hưởng và giá trị trường tồn của di sản mà Trương Trọng Cảnh để lại.

Ngày nay, các nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục khai thác kho tàng tri thức trong “Thương Hàn Tạp Bệnh Luận”. Nhiều công trình khoa học chứng minh tính hiệu quả của các bài thuốc cổ phương trong sách đối với các bệnh lý như cảm cúm, viêm phổi, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa,…

Có thể nói, Trương Trọng Cảnh không chỉ là một danh y kiệt xuất, mà còn là người khai sáng và định hình nền y học cổ truyền Trung Quốc. Những đóng góp và di sản mà ông để lại mãi mãi là kho báu quý giá, tiếp thêm sức mạnh và cảm hứng cho các thế hệ thầy thuốc kế tục sự nghiệp cao cả của ông.