Dùng Dược Liệu Để Bảo Tồn Động Vật Trong Đông Y

Hội thảo “Y học cổ truyền và Bảo tồn Động vật hoang dã – Hướng đi từ Dược Liệu thay thế” diễn ra ngày 12/4/2025 tại TP.HCM đã mở ra một hướng đi đầy tiềm năng trong việc bảo tồn động vật hoang dã (ĐVHD) thông qua việc sử dụng dược liệu thay thế trong y học cổ truyền.

Sự kiện này, do Mạng lưới Bảo vệ Động vật hoang dã trong Y học cổ truyền, Viện Y Dược Việt và Công ty Choice phối hợp tổ chức, nhấn mạnh sự cấp thiết của việc tìm kiếm giải pháp thay thế bền vững, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến ĐVHD.

Tuyệt chủng đang rình rập, và y học cổ truyền đang được kêu gọi thay đổi để bảo vệ những sinh vật quý giá này. Tại hội thảo “Y học cổ truyền và Bảo tồn Động vật hoang dã – Hướng đi từ Dược liệu thay thế”, các chuyên gia đã cùng nhau tìm kiếm giải pháp để thay thế các thành phần động vật hoang dã (ĐVHD) trong y học cổ truyền, bảo vệ hệ sinh thái mong manh của chúng ta.

Thực trạng đáng báo động

Tê tê

• • Trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2014, hơn 1 triệu cá thể tê tê đã bị tàn sát (TRAFFIC).
  • Tất cả 8 loài tê tê trên toàn cầu đều đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng (IUCN).
  • Tại châu Á, số lượng tê tê đã sụt giảm hơn 80% trong vòng 20 năm qua, nguyên nhân chính là nạn săn bắt để lấy vảy và thịt (IUCN).

Hổ

• • Chỉ trong vòng 1 thế kỷ, diện tích sinh sống của loài hổ đã bị thu hẹp đáng kinh ngạc, lên đến 93% (IUCN).
  • Khoảng 7.000 – 8.000 cá thể hổ đang bị giam cầm tại các cơ sở nuôi nhốt khắp châu Á (TRAFFIC).
  • Tính đến tháng 11/2021, số lượng hổ hoang dã trên toàn thế giới chỉ còn khoảng 3.900 cá thể, một sự suy giảm đáng báo động so với con số 100.000 của một thế kỷ trước (WWF).

Tê giác

• • Sách Đỏ IUCN đã đưa 3 trong số 5 loài tê giác còn tồn tại (tê giác đen, tê giác Sumatra và tê giác Java) vào danh sách cực kỳ nguy cấp (IUCN).
  • Từ đầu thế kỷ 20, số lượng tê giác hoang dã toàn cầu đã giảm mạnh từ 500.000 cá thể xuống dưới 28.000 con (IRF).

Gấu

• • Hơn 12.000 cá thể gấu đang chịu đựng cảnh nuôi nhốt trong các trang trại lấy mật ở châu Á (WAP, 2018).
  • Tại Hà Nội tính đến tháng 8/2024 vẫn còn 94 cá thể gấu bị nuôi nhốt tại 16 cơ sở tư nhân (ENV).

Lời kêu gọi từ các chuyên gia

PGS-TS. Nguyễn Phương Dung, Viện trưởng Viện Y Dược Việt, đã lên tiếng về thực trạng đáng buồn này, bà cho rằng Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ buôn bán và tiêu thụ ĐVHD cao. Bà cũng nhấn mạnh rằng việc sử dụng các sản phẩm từ ĐVHD không những không mang lại hiệu quả chữa bệnh như mong đợi mà còn tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh nghiêm trọng.

Các nghiên cứu đã chứng minh rằng ĐVHD mang trong mình nhiều mầm bệnh nguy hiểm có thể lây sang con người, và việc sử dụng thịt ĐVHD hoặc nuôi nhốt chúng chỉ làm tăng thêm nguy cơ bùng phát các dịch bệnh nguy hiểm.

Để giải quyết vấn đề này, bà Phương Dung đề xuất các biện pháp như tăng cường thực thi pháp luật, khuyến khích sử dụng dược liệu thay thế, và hỗ trợ người dân phát triển các mô hình nông nghiệp và chăn nuôi bền vững.

BS Đoàn Văn Minh, Trưởng khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Y – Dược, Đại học Huế, cũng chia sẻ quan điểm tương tự. Ông cho biết rằng đơn vị của ông sẽ hợp tác cùng Mạng lưới Bảo vệ ĐVHD trong y học cổ truyền và có định hướng xây dựng chương trình giảng dạy y khoa liên tục về bảo vệ ĐVHD trong y học cổ truyền.

Ông Minh nhấn mạnh đến việc xây dựng tài liệu giảng dạy và tài liệu tham khảo liên quan, hướng dẫn sử dụng các loại thuốc thay thế ĐVHD trong điều trị.

ThS – KS. Lê Ngọc Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục kiểm lâm TP Huế, cảnh báo về mối đe dọa tiềm ẩn đối với sức khỏe cộng đồng từ việc tiêu thụ ĐVHD trái phép.

Ông Tuấn nhấn mạnh rằng các loài động vật này có thể mang theo mầm bệnh nguy hiểm, gây nguy cơ lây lan dịch bệnh và gây tổn hại nghiêm trọng đến hệ sinh thái và đời sống con người. Vì vậy, cần có những biện pháp mạnh mẽ để chấm dứt hành vi này và bảo vệ sức khỏe toàn xã hội.

Giải pháp thay thế và hướng đi bền vững

Hội thảo đã đưa ra các giải pháp thiết thực:

• Tăng cường thực thi pháp luật về bảo vệ ĐVHD.
• Khuyến khích sử dụng dược liệu thay thế.
• Hỗ trợ phát triển mô hình nông nghiệp và chăn nuôi bền vững.
• Xây dựng chương trình đào tạo về bảo vệ ĐVHD trong y học cổ truyền (Đại học Y – Dược Huế).
• Cung cấp tài liệu hướng dẫn sử dụng dược liệu thay thế.

Nỗ lực của Mạng lưới Bảo vệ Động vật hoang dã trong Y học cổ truyền

Mạng lưới này, với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu, đang nỗ lực:

• Nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ ĐVHD.
• Thúc đẩy nghiên cứu và sử dụng dược liệu thay thế.
• Xây dựng mạng lưới kết nối giữa các chuyên gia, nhà nghiên cứu và người hành nghề y học cổ truyền trên toàn cầu.
• Đưa ra các hướng dẫn mang tính chuyên môn cao, đến những người đang làm nghề y dược cổ truyền.

Hội thảo đã thể hiện sự quyết tâm của cộng đồng y học cổ truyền trong việc bảo tồn ĐVHD và xây dựng một nền y học bền vững, nhân văn.