Bạch giới tử

Ngày cập nhật mới nhất: 13/01/2025

Bạch giới tử, hay còn gọi là hạt cải trắng, là một loại gia vị quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam. Tuy nhiên, ít ai biết rằng ẩn sau những hạt nhỏ bé này là những công dụng chữa bệnh đáng kinh ngạc được y học cổ truyền và hiện đại công nhận.

Tìm hiểu về Bạch giới tử

Tên gọi

Tên tiếng Việt: Bạch giới tử, Hạt cải trắng
Tên khác: Hồ giới, Thục giới, Bạch lạt tử
Tên khoa học: Semen Sinapis albae, thuộc họ Cải (Brassicaceae)

Đặc điểm thực vật

Bạch giới tử là cây thảo sống hàng năm, thân màu xanh lục. Lá đơn mọc so le, hoa nhỏ màu vàng hình chữ thập. Quả dạng cải chứa 4-6 hạt nhỏ màu vàng nâu.

Phân bố và thu hái

Mặc dù được trồng ở nhiều nơi tại Việt Nam, Bạch giới tử dùng làm thuốc thường được nhập khẩu từ Trung Quốc do yêu cầu chất lượng cao. Hạt được thu hoạch vào cuối hè – đầu thu, khi quả chín vàng. Sau khi phơi khô, hạt được tách ra và tiếp tục sấy khô ở nhiệt độ dưới 50°C để bảo toàn hoạt chất.

Bộ phận sử dụng và tiêu chuẩn lựa chọn

Hạt Bạch giới tử là bộ phận được sử dụng làm thuốc. Hạt đạt chuẩn cần có kích thước đều nhau (khoảng 1.6mm), màu vàng ngà, mẩy, chắc, không lẫn tạp chất, mốc mọt.

Thành phần hóa học và tác dụng dược lý

Thành phần hóa học

Glucosinolate: Đây là nhóm hợp chất chứa lưu huỳnh có tác dụng kháng khuẩn, chống ung thư, tăng cường miễn dịch. Hàm lượng glucosinolate trong Bạch giới tử dao động từ 2.5 – 4%, tùy thuộc vào điều kiện trồng trọt và chế biến. (Fahey, J. W., et al. (2001). “The chemical diversity and distribution of glucosinolates and isothiocyanates among plants.” Phytochemistry 56(1): 5-51.)
Sinalbin: Là một loại glucosinolate đặc trưng của Bạch giới tử, khi thủy phân sẽ tạo ra p-hydroxybenzyl isothiocyanate, một chất có tác dụng kháng khuẩn mạnh mẽ, đặc biệt là đối với vi khuẩn gram dương. (Manici, L. M., et al. (1997). “In vitro fungitoxic activity of Brassica nigra and Sinapis alba seed extracts towards phytopathogenic fungi.” Journal of Phytopathology 145(11-12): 499-502.)
Sinapine: Có tác dụng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi các gốc tự do.
Các acid amin thiết yếu: Lysine, Arginine, Histidine.

Tác dụng theo y học cổ truyền

Vị cay, tính ôn: Quy vào kinh Phế, Can, Vị.
Công dụng: Ôn trung tán hàn, lợi khí hóa đàm, tiêu thũng chỉ thống.

Tác dụng theo y học hiện đại

Kích thích tiêu đàm: Dầu giới tử được tạo ra từ quá trình thủy phân sinalbin có tác dụng kích thích niêm mạc dạ dày, tăng tiết dịch khí quản, giúp long đờm, giảm ho.
Kháng khuẩn: Các hoạt chất trong Bạch giới tử ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn và nấm gây bệnh ngoài da.
Các tác dụng khác: Nghiên cứu cho thấy Bạch giới tử còn có tác dụng hạ sốt, lợi tiểu nhẹ, an thần, giảm đau.

Liều dùng và cách dùng

Liều dùng

- Uống: 1 – 12g/ngày, dạng thuốc sắc.
- Ngoài da: Liều lượng tùy theo tình trạng bệnh.

Cách dùng

- Thuốc sắc: Sắc Bạch giới tử với nước, không nên sắc quá lâu để tránh làm giảm tác dụng.
- Đắp ngoài da: Giã nát hạt Bạch giới tử, trộn với giấm hoặc nước ấm rồi đắp lên vùng da bị bệnh.

Bài thuốc kinh nghiệm

Viêm phế quản ở trẻ em: Bạch giới tử tán bột trộn với bột mì và nước, làm thành bánh đắp lên lưng trẻ trước khi ngủ.
Ho suyễn, khó thở, đàm nhiều: Bạch giới tử, Tô tử, La bạc tử sắc uống.
Nhọt sưng độc: Bạch giới tử tán bột trộn giấm đắp lên vùng bị nhọt.

Lưu ý khi sử dụng

Không nên sắc Bạch giới tử quá lâu.
Dùng liều cao có thể gây tiêu chảy.
Kiêng kỵ: Người bị phế hư, ho khan, tiêu chảy, dị ứng da không nên dùng.
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt là phụ nữ có thai, cho con bú và trẻ em.

Bạch giới tử tuy là Vị thuốc lành tính nhưng cần được sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất. Bên cạnh việc sử dụng làm thuốc, Bạch giới tử còn được dùng làm gia vị và ép dầu, góp phần phong phú thêm đời sống ẩm thực và sức khỏe con người.

Câu hỏi bổ sung về Bạch Giới Tử (FAQ)

1. Bạch giới tử có nguồn gốc từ đâu?

Bạch giới tử có nguồn gốc từ vùng Địa Trung Hải và Tây Á, sau đó được du nhập và trồng rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam.

2. Bạch giới tử đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ bao giờ?

Bạch giới tử đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ hàng nghìn năm trước. Các ghi chép về công dụng chữa bệnh của Bạch giới tử đã được tìm thấy trong các tài liệu y học cổ đại của Trung Quốc, Ấn Độ và Hy Lạp.

3. Có những nghiên cứu khoa học nào chứng minh tác dụng của Bạch giới tử?

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Phytochemistry năm 2001 cho thấy Bạch giới tử chứa hàm lượng cao glucosinolate, có tác dụng kháng khuẩn, chống ung thư và tăng cường miễn dịch.
Nghiên cứu đăng trên tạp chí Journal of Phytopathology năm 1997 chứng minh hoạt chất sinalbin trong Bạch giới tử có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại nấm gây bệnh ngoài da.
Một nghiên cứu in vitro năm 2015 trên tạp chí Food Chemistry chỉ ra rằng chiết xuất Bạch giới tử có khả năng ức chế sự tăng sinh của tế bào ung thư đại trực tràng ở người.

4. Trẻ em có sử dụng được Bạch giới tử không? Liều lượng như thế nào?

Trẻ em có thể sử dụng Bạch giới tử, nhưng cần thận trọng về liều lượng. Liều dùng cho trẻ em thường thấp hơn người lớn, cụ thể:

Trẻ dưới 2 tuổi: Tham khảo ý kiến bác sĩ.
Trẻ 2-6 tuổi: 1-3g/ngày.
Trẻ 6-12 tuổi: 3-6g/ngày.

5. Phụ nữ mang thai có sử dụng được Bạch giới tử không?

Hiện chưa có đủ nghiên cứu về độ an toàn của Bạch giới tử đối với phụ nữ mang thai. Vì vậy, để đảm bảo an toàn, phụ nữ mang thai nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

6. Bạch giới tử có thể tương tác với thuốc Tây y nào không?

Bạch giới tử có thể tương tác với một số loại thuốc Tây y, chẳng hạn như thuốc chống đông máu, thuốc trị tiểu đường… Do đó, cần thông báo cho bác sĩ biết nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác trước khi dùng Bạch giới tử.

7. Ngoài thuốc sắc, Bạch giới tử còn được bào chế dưới dạng nào khác?

Ngoài thuốc sắc và đắp ngoài da, Bạch giới tử còn được bào chế dưới dạng:

Cao dán: Tiện lợi, dễ sử dụng, thường dùng để giảm đau nhức xương khớp.
Tinh dầu: Dùng để xông, massage, hoặc pha loãng với nước ấm để uống.
Viên nang: Dạng bào chế hiện đại, giúp định lượng chính xác và tiện lợi khi sử dụng.

8. Sử dụng Bạch giới tử lâu dài có gây tác dụng phụ không?

Sử dụng Bạch giới tử đúng liều lượng và cách dùng thường không gây tác dụng phụ đáng kể. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc sử dụng trong thời gian dài có thể gây ra một số vấn đề như rối loạn tiêu hóa, dị ứng…

9. Bạch giới tử có thể dùng để phòng ngừa bệnh không?

Bạch giới tử có tác dụng tăng cường sức đề kháng, nhờ đó có thể hỗ trợ phòng ngừa một số bệnh như cảm cúm, viêm đường hô hấp…

10. Bạch giới tử có giúp giảm cân không?

Một số nghiên cứu cho thấy Bạch giới tử có thể hỗ trợ giảm cân nhờ tác dụng tăng cường trao đổi chất và ức chế hấp thu chất béo. Tuy nhiên, cần kết hợp với chế độ ăn uống và luyện tập hợp lý để đạt hiệu quả tốt nhất.

11. Bạch giới tử có tác dụng gì đối với da?

Bạch giới tử có tính kháng khuẩn và chống viêm, nên có thể giúp cải thiện một số vấn đề về da như mụn nhọt, viêm da cơ địa…

12. Bạch giới tử có thể dùng để chữa bệnh hen suyễn không?

Bạch giới tử có tác dụng long đờm, giảm ho, do đó có thể hỗ trợ điều trị hen suyễn. Tuy nhiên, không nên tự ý sử dụng Bạch giới tử để thay thế thuốc điều trị hen suyễn theo chỉ định của bác sĩ.

13. So sánh Bạch giới tử với Hạt cải đen?

Cả Bạch giới tử và Hạt cải đen đều thuộc họ Cải và có một số tác dụng tương tự như long đờm, giảm ho, kháng khuẩn. Tuy nhiên, Hạt cải đen có vị cay nồng hơn, tính nóng hơn, thường được dùng trong các trường hợp cảm lạnh, đau nhức xương khớp.