Điểm Kích Hoạt (Trigger Point) Cơ chân bướm trong (Medial Pterygoid)

Sơ đồ Điểm Kích Hoạt (Trigger Point) Cơ chân bướm trong (Medial Pterygoid). Cơ chân bướm trong (Medial Pterygoid) là một cơ nhai dày, hình tứ giác, nằm sâu bên trong vùng mặt, ở phía trong của ngành xương hàm dưới.

Vùng triệu chứng

Đầu và Cổ

Các triệu chứng chính

• • Đau má (giống như Viêm xoang)
  • Khó nuốt
  • Chảy nước miếng khi ngủ
  • Đau tai/Ù tai (tiếng chuông trong tai)/Ngứa
  • Chảy dịch mũi sau
  • Sổ mũi
  • Đau họng
  • Đau Khớp Thái dương hàm (TMJ)
  • Rối loạn Khớp Thái dương hàm (TMJ)
  • Nghẹt mũi di chuyển về đêm

Các triệu chứng phụ

Đau họng & Phía trước cổ

Chú thích chung cho cả hai sơ đồ: Các dấu “X” đại diện cho các Điểm Kích Hoạt. Không có sự khác biệt giữa các dấu X màu đen và trắng. Vùng được tô màu đỏ là vùng đau quy chiếu (cơn đau lan ra từ Điểm Kích Hoạt) và vùng màu đỏ sẫm hơn có nghĩa là có nhiều người bị đau ở vùng đó hơn.

Tổng Quan Cơ Chân Bướm Trong (Medial Pterygoid)

Bạn đã bao giờ cảm thấy đau sâu trong cổ họng, đau nhói ở tai, hoặc một cảm giác vướng víu khó tả khi nuốt mà không tìm ra nguyên nhân? Thủ phạm có thể không phải là viêm họng hay nhiễm trùng tai, mà là một cơ mạnh mẽ nằm sâu bên trong mà ít ai biết đến: cơ chân bướm trong (Medial Pterygoid).

1. Giải Phẫu Chức Năng Nâng Cao: “Ngàm Kẹp” Sức Mạnh Của Hàm Dưới

Nằm ẩn mình ở mặt trong của xương hàm dưới, cơ chân bướm trong là một cấu trúc hình tứ giác dày và cực kỳ mạnh mẽ. Nó không hoạt động đơn độc mà tạo thành một “ngàm kẹp chức năng” (functional sling) cùng với cơ cắn (masseter) ở bên ngoài. Hãy tưởng tượng xương hàm dưới của bạn được treo trong một chiếc võng cơ bắp; cơ cắn là lớp bên ngoài và cơ chân bướm trong là lớp bên trong, cả hai cùng nhau tạo ra lực cắn khủng khiếp.

• Nguyên ủy hai đầu: Cơ này có hai đầu riêng biệt, cho phép nó thực hiện các chuyển động phức tạp:
  • • Phần sâu (Deep Head): Lớn hơn, bắt nguồn từ hố chân bướm của xương bướm.
    • Phần nông (Superficial Head): Nhỏ hơn, bắt nguồn từ lồi củ xương hàm trên và mỏm tháp của xương khẩu cái.
• Bám tận: Cả hai đầu hợp nhất và chạy xuống dưới, ra sau để bám chắc vào mặt trong của góc và ngành xương hàm dưới.

Chính cấu trúc độc đáo này đã mang lại cho cơ chân bướm trong những chức năng then chốt:

• Nâng hàm dưới (Elevation): Đây là chức năng chính, tạo ra lực mạnh mẽ để đóng miệng và nghiền nát thức ăn.
• Đưa hàm ra trước (Protrusion): Phối hợp với các cơ khác để đưa hàm ra phía trước.
• Di chuyển hàm sang bên (Lateral Excursion): Khi bạn nghiền thức ăn, cơ chân bướm trong một bên co lại sẽ kéo hàm sang bên đối diện, tạo ra chuyển động xay hiệu quả.

2. Khi “Ngàm Kẹp” Bị Lỗi: Nguồn Gốc Của Các Cơn Đau Bí Ẩn

Do vai trò trung tâm trong việc tạo lực cắn, cơ chân bướm trong rất dễ bị quá tải, dẫn đến sự hình thành các điểm kích hoạt myofascial (Myofascial Trigger Points). Đây là nguồn gốc của nhiều cơn đau thường bị chẩn đoán nhầm.

Hội Chứng Đau Cân Cơ và Đau Quy Chiếu (Referred Pain)

Điểm đặc biệt nguy hiểm của các trigger point ở cơ chân bướm trong là chúng hiếm khi gây đau tại chỗ. Thay vào đó, chúng tạo ra các cơn đau quy chiếu đến những vùng xa hơn, gây hoang mang cho cả bệnh nhân và bác sĩ.

Mối Liên Hệ Với Chứng Nghiến Răng (Bruxism)

Những người có thói quen nghiến răng hoặc siết chặt hàm (bruxism), đặc biệt là khi ngủ hoặc căng thẳng, đang vô tình bắt cơ chân bướm trong phải làm việc quá sức. Sự co cơ đẳng trường (isometric contraction) kéo dài hàng giờ liền này là nguyên nhân chính gây ra:

• Cứng hàm buổi sáng (Trismus): Khó mở miệng hoàn toàn sau khi thức dậy.
• Kích hoạt và duy trì các điểm đau: Tạo ra một vòng luẩn quẩn: nghiến răng -> đau cơ -> căng thẳng -> nghiến răng nhiều hơn. Theo một nghiên cứu trên Journal of Prosthetic Dentistry, có mối tương quan mạnh mẽ giữa cường độ nghiến răng ban đêm và mức độ đau ở các cơ nhai, trong đó có cơ chân bướm trong.

Chấn Thương Do Thủ Thuật Y Tế

Một nguyên nhân thường bị bỏ qua là chấn thương do tiêm thuốc tê nha khoa. Khi thực hiện gây tê dây thần kinh huyệt răng dưới, nếu kim tiêm đi vào quá sâu, nó có thể đâm vào cơ chân bướm trong, gây chảy máu trong cơ (hoại tử) và dẫn đến tình trạng cứng hàm cấp tính và đau dữ dội kéo dài nhiều ngày sau đó.

3. Chẩn Đoán Chính Xác: “Vạch Mặt” Kẻ Giấu Mặt

Việc chẩn đoán chính xác đòi hỏi kỹ năng sờ nắn chuyên sâu vì cơ nằm ở vị trí khó tiếp cận.

• Sờ nắn nội miệng (Intra-oral Palpation): Đây là phương pháp chẩn đoán quyết định. Chuyên gia sẽ đeo găng tay, đưa ngón trỏ vào bên trong miệng, đi dọc theo mặt trong của xương hàm dưới về phía góc hàm. Khi ấn vào đúng điểm kích hoạt trên cơ, bệnh nhân sẽ cảm thấy một cơn đau nhói và quan trọng nhất là cơn đau này sẽ tái tạo lại chính xác các triệu chứng (đau tai, đau họng…) mà họ đang gặp phải.
• Đánh giá tầm vận động: Yêu cầu bệnh nhân mở miệng, đưa hàm sang hai bên. Sự hạn chế hoặc đau khi thực hiện các động tác này, đặc biệt là khi ngậm miệng có kháng trở, là một dấu hiệu gợi ý quan trọng.

4. Các Liệu Pháp Điều Trị Toàn Diện: Giải Tỏa Căng Thẳng, Phục Hồi Chức Năng

Việc điều trị thành công đòi hỏi một cách tiếp cận đa chiều, từ can thiệp trực tiếp đến thay đổi thói quen.

Can Thiệp Bởi Chuyên Gia

• Kỹ thuật giải phóng điểm kích hoạt nội miệng: Chuyên gia sử dụng áp lực chính xác và duy trì lên điểm kích hoạt để giải phóng sự co thắt của các sợi cơ.
• Kỹ thuật năng lượng cơ (MET): Bệnh nhân chủ động co cơ nhẹ nhàng chống lại lực cản của chuyên gia, sau đó thư giãn để kéo giãn cơ. Kỹ thuật này giúp “lập trình lại” hệ thần kinh và phục hồi chiều dài bình thường của cơ.
• Châm kim khô (Dry Needling): Dưới sự hướng dẫn của chuyên gia được đào tạo, việc châm kim trực tiếp vào điểm kích hoạt có thể ngay lập tức làm giảm co thắt và bình thường hóa môi trường hóa học tại chỗ.
• Máng nhai (Occlusal Splint): Đối với bệnh nhân nghiến răng, một máng nhai được thiết kế bởi nha sĩ có thể giúp đặt hàm ở vị trí nghỉ ngơi, giảm đáng kể hoạt động co cơ vào ban đêm.

Tự Chăm Sóc và Bài Tập Hỗ Trợ

1. Tự massage giải phóng cơ: Rửa tay sạch, đưa ngón cái vào trong miệng, dọc theo nướu hàm dưới. Dùng các ngón còn lại kẹp ở bên ngoài góc hàm. Nhẹ nhàng bóp và day theo chuyển động tròn để tìm và xoa dịu các điểm đau.
2. Kéo giãn nhẹ nhàng: Ngồi thẳng, từ từ há miệng đến mức tối đa mà không gây đau. Dùng các ngón tay của một bàn tay đặt lên cằm và nhẹ nhàng tạo một lực kéo xuống thêm một chút, giữ trong 20-30 giây.
3. Nhận thức và quản lý thói quen: Tập trung nhận biết các thói quen xấu như siết hàm khi làm việc, cắn bút. Thực hành giữ hai hàm răng hơi tách ra, lưỡi đặt nhẹ nhàng lên vòm miệng.

Tóm lại, cơ chân bướm trong là một mắt xích quan trọng nhưng thường bị lãng quên trong chuỗi các nguyên nhân gây đau vùng mặt-hàm. Hiểu rõ về nó là bước đầu tiên để thoát khỏi những cơn đau mãn tính và phức tạp. Nếu bạn nghi ngờ mình đang gặp vấn đề với cơ này, việc tìm đến một nhà vật lý trị liệu hoặc nha sĩ chuyên về rối loạn thái dương hàm là vô cùng cần thiết.