Điểm Kích Hoạt (Trigger Point) của Cơ Gối Cổ (Splenius Cervicis)

Sơ đồ Điểm Kích Hoạt (Trigger Point) của Cơ Gối Cổ (Splenius Cervicis). Là một cơ nằm ở phía sau cổ.

Vùng triệu chứng

Đầu và Cổ

Các triệu chứng chính

• Nhìn đôi/Nhìn mờ/Chữ bị nhảy
• Đau đầu hoặc Đau nửa đầu

Các triệu chứng phụ

• Đau sau đầu / Đau vùng chẩm
• Đau sau gáy
• Đau vùng thái dương và lông mày
• Đau đầu vùng thái dương
• Đau lưng vùng trên ngực

Ghi chú:

Các dấu ‘X’ đại diện cho Điểm kích hoạt. Không có sự khác biệt giữa các dấu ‘X’ màu đen và màu trắng. Vùng được tô màu đỏ là vùng đau quy chiếu (đau lan tỏa) gây ra bởi Điểm kích hoạt, và vùng màu đỏ càng đậm có nghĩa là càng có nhiều người cảm thấy đau ở khu vực đó.

Tổng Quan Cơ Gối Cổ (Splenius Cervicis): “Thủ Phạm” Thầm Lặng Gây Đau Đỉnh Đầu và Cứng Cổ

Bạn có thường xuyên phải chịu đựng những cơn đau nhức âm ỉ trên đỉnh đầu mà không rõ nguyên nhân? Hay cảm giác mỏi và cứng ở vùng góc cổ, khiến việc xoay đầu trở nên khó khăn và đau đớn? Rất có thể, “thủ phạm” đằng sau những triệu chứng khó chịu này lại là một cơ nhỏ, dẹt nhưng lại vô cùng quan trọng nằm sâu ở phía sau cổ: cơ gối cổ (Splenius Cervicis).

Trong thế giới của các chứng đau cổ vai gáy, cơ gối cổ thường bị bỏ qua, lu mờ bởi các “gã khổng lồ” như cơ thang (Trapezius) hay cơ ức đòn chũm (Sternocleidomastoid).

Tuy nhiên, các nghiên cứu về hội chứng đau cân cơ (Myofascial Pain Syndrome) đã chỉ ra rằng các điểm kích hoạt (trigger points) trong cơ gối cổ là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các cơn đau quy chiếu phức tạp, thường bị chẩn đoán nhầm với chứng đau nửa đầu hoặc các vấn đề về mắt.

Giải Phẫu Chức Năng Chuyên Sâu: Hiểu Rõ “Kiến Trúc” Của Cơ Gối Cổ

Để hiểu tại sao cơ gối cổ lại có thể gây ra những cơn đau lan tỏa như vậy, chúng ta cần nắm rõ cấu trúc và vai trò của nó trong hệ vận động phức tạp của cột sống cổ.

Hành trình phức tạp từ ngực lên cổ

Cơ gối cổ không bắt nguồn trực tiếp từ hộp sọ hay các đốt sống cổ trên cùng. Thay vào đó, nguyên ủy của nó xuất phát từ mỏm gai của các đốt sống ngực T3 đến T6.

Từ đây, các thớ cơ chạy chéo lên trên và ra ngoài, giống như một dải băng lụa, và bám tận vào mỏm ngang của ba đốt sống cổ đầu tiên (C1 – C3). Vị trí này cho thấy nó là một cây cầu nối quan trọng giữa phần lưng trên và cổ cao, đóng vai trò then chốt trong việc ổn định và vận động vùng này.

Hệ thống thần kinh chi phối

Hoạt động của cơ gối cổ được điều khiển bởi nhánh sau của các dây thần kinh sống cổ tương ứng. Sự chi phối này giải thích tại sao các vấn đề ở cột sống cổ cũng có thể ảnh hưởng ngược lại đến chức năng của cơ.

Vai trò trong chuyển động hàng ngày

Chức năng của cơ gối cổ không chỉ đơn giản là cử động.

• Khi co một bên: Nó phối hợp với các cơ khác để thực hiện động tác nghiêng và xoay đầu sang cùng một bên. Hãy tưởng tượng hành động bạn quay đầu để nhìn qua vai khi lùi xe – cơ gối cổ đang hoạt động tích cực.
• Khi cả hai bên cùng co: Chúng hoạt động như một hệ thống ròng rọc mạnh mẽ, cùng với cơ gối đầu (Splenius Capitis) và phần trên của cơ thang, để thực hiện động tác duỗi thẳng cột sống cổ. Đây là một chức năng cực kỳ quan trọng, đặc biệt khi chúng ta ngẩng đầu lên từ tư thế cúi hoặc đứng thẳng dậy từ vị trí ngồi. Nó tạo ra “lực đẩy” ban đầu để các cơ khác có thể đưa đầu về vị trí trung tính một cách hiệu quả.

Điểm Kích Hoạt (Trigger Points) ở Cơ Gối Cổ: Nguồn Gốc Của Cơn Đau Lan Tỏa

Điểm kích hoạt là một dải co thắt siêu nhỏ, nhạy cảm trong mô cơ, có thể hình thành do quá tải cấp tính hoặc căng thẳng mãn tính.

Khi các điểm này xuất hiện trong cơ gối cổ, chúng không chỉ gây đau tại chỗ mà còn tạo ra hiện tượng đau quy chiếu (Referred Pain) – cơn đau được cảm nhận ở một vị trí khác xa so với nguồn gốc của nó.

Nguyên nhân phổ biến hình thành điểm kích hoạt ở cơ gối cổ

Căng thẳng tư thế kéo dài (Postural Strain)

Đây là nguyên nhân hàng đầu trong xã hội hiện đại.

• Hội chứng “đầu adelantado” (Forward Head Posture): Việc cúi đầu nhìn vào màn hình máy tính hoặc điện thoại trong nhiều giờ liền khiến cơ gối cổ phải làm việc liên tục ở trạng thái căng giãn để giữ cho đầu không gục xuống. Các nghiên cứu về cơ sinh học chỉ ra rằng, cứ mỗi 2.5cm đầu đưa ra phía trước, trọng lượng tác động lên cột sống cổ sẽ tăng thêm khoảng 4.5kg. Sự quá tải mãn tính này là môi trường lý tưởng cho các điểm kích hoạt phát triển.
• Xoay đầu một bên: Làm việc với màn hình đặt lệch về một phía, hoặc thói quen kẹp điện thoại giữa vai và tai.

Chấn thương cấp tính

Chấn thương tăng tốc – giảm tốc (Whiplash): Thường gặp trong các vụ tai nạn xe hơi, cú giật đột ngột của đầu và cổ có thể làm rách vi thể các sợi cơ, dẫn đến viêm và hình thành các điểm co thắt.

Các yếu tố khác

• Nhìn lên cao kéo dài: Các hoạt động như sơn trần nhà, leo núi, hoặc thậm chí là ngồi hàng ghế đầu trong rạp chiếu phim.
• Gió lạnh hoặc điều hòa thổi trực tiếp vào gáy: Điều này có thể gây co cơ phản xạ và kích hoạt các điểm tiềm ẩn.

Nhận Diện Chính Xác: “Bản Đồ” Cơn Đau Của Cơ Gối Cổ

Triệu chứng do điểm kích hoạt cơ gối cổ gây ra rất đặc trưng và có thể giúp các chuyên gia phân biệt với các nguyên nhân khác:

• Đau đỉnh đầu (Vertex Headache): Đây là triệu chứng kinh điển nhất. Bệnh nhân thường mô tả một cơn đau sâu, âm ỉ, cảm giác như “có gì đó bên trong” đỉnh đầu.
• Đau quy chiếu ra sau mắt (Retro-orbital Pain): Một cơn đau xuyên thấu, cảm giác như nó “đi từ sau gáy xuyên qua đầu và khu trú ở hốc mắt”. Triệu chứng này thường bị chẩn đoán nhầm với viêm xoang, đau nửa đầu (migraine) hoặc các vấn đề về thị lực.
• Cứng cổ và giảm tầm vận động: Đặc biệt là khó khăn khi xoay đầu. Cảm giác căng tức ở góc cổ, nơi giao giữa cổ và vai.
• Nhìn mờ (Blurred Vision): Một số trường hợp báo cáo tình trạng nhìn mờ tạm thời ở mắt cùng bên, không phải do vấn đề của mắt mà là một hiện tượng thần kinh do cơn đau quy chiếu gây ra.

Phương Pháp Điều Trị Hiện Đại và Dựa Trên Bằng Chứng

Việc điều trị hiệu quả các vấn đề của cơ gối cổ đòi hỏi một cách tiếp cận đa mô thức, không chỉ tập trung vào việc giảm triệu chứng mà còn phải giải quyết tận gốc nguyên nhân. Phương pháp RICE (Nghỉ ngơi, Chườm đá, Băng ép, Nâng cao) không phù hợp và không hiệu quả cho loại hình đau cơ mãn tính này.

Thăm khám và chẩn đoán chính xác

Điều quan trọng đầu tiên là phải được thăm khám bởi các bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu có kinh nghiệm để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng khác như thoái hóa cột sống cổ, thoát vị đĩa đệm, hoặc các bệnh lý thần kinh. Việc sờ nắn bằng tay để xác định các dải cơ co cứng và điểm kích hoạt là chìa khóa trong chẩn đoán.

Các can thiệp vật lý trị liệu chuyên sâu

• Kỹ thuật giải phóng cân cơ (Myofascial Release): Chuyên gia trị liệu sử dụng các kỹ thuật dùng tay để tạo áp lực kéo dài và nhẹ nhàng lên các mô liên kết bị co cứng, giúp giải phóng các điểm kích hoạt.
• Châm cứu khô (Dry Needling): Một kỹ thuật xâm lấn tối thiểu sử dụng kim châm cứu mỏng để đâm trực tiếp vào điểm kích hoạt. Kỹ thuật này gây ra một “phản ứng co giật cục bộ” (local twitch response), giúp đặt lại các sợi cơ, giảm đau và cải thiện chức năng ngay lập tức.
• Sóng xung kích hội tụ (Focused Shockwave Therapy): Sử dụng sóng âm năng lượng cao để kích thích quá trình chữa lành, phá vỡ các mô sẹo và vôi hóa nhỏ, tăng tuần hoàn máu đến vùng cơ bị tổn thương.

Bài tập phục hồi chức năng

Các bài tập không chỉ để giãn cơ mà còn để củng cố và tái đào tạo hệ thần kinh cơ.

• Bài tập kéo giãn: Kéo giãn nhẹ nhàng cơ gối cổ bằng cách gập cổ về phía trước và nghiêng sang bên đối diện.
• Bài tập tăng cường sức mạnh: Tập trung vào các cơ gấp cổ sâu (deep neck flexors) để cải thiện tư thế và giảm tải cho các cơ phía sau như cơ gối cổ.

Kinesio Taping

Sử dụng băng dán thể thao Kinesio có thể giúp giảm áp lực lên cơ, hỗ trợ chức năng cơ mà không hạn chế chuyển động, và giảm tín hiệu đau truyền về não.

Tóm lại, cơ gối cổ, mặc dù nhỏ, nhưng lại có tác động lớn đến chất lượng cuộc sống của chúng ta. Hiểu rõ về vai trò, nguyên nhân gây đau và các triệu chứng đặc trưng của nó là bước đầu tiên để tìm kiếm giải pháp điều trị đúng đắn. Thay vì chịu đựng những cơn đau đầu và cứng cổ không rõ nguyên nhân, hãy tìm đến các chuyên gia y tế để được chẩn đoán và can thiệp bằng các phương pháp khoa học, giúp bạn lấy lại sự thoải mái và tự do trong vận động.