Tuệ Tĩnh – Ông tổ ngành dược Việt Nam

Tuệ Tĩnh, tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh, biệt hiệu Hồng Nghĩa, pháp hiệu Tuệ Tĩnh (1330-1400), là một danh y kiệt xuất, được tôn vinh là ông tổ ngành dược Việt Nam và là người mở đầu cho nền y dược cổ truyền nước nhà. Ông sinh ra tại làng Nghĩa Phú, tổng Văn Thai, huyện Cẩm Giàng, phủ Thượng Hồng, tỉnh Hải Dương (nay là thôn Nghĩa Phú, xã Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương). Cuộc đời và sự nghiệp của ông là sự kết hợp hài hòa giữa huyền thoại và khoa học, để lại những di sản quý giá cho hậu thế.

Cuộc đời và sự nghiệp

Tuệ Tĩnh mồ côi cha mẹ từ năm 6 tuổi và được các nhà sư chùa Hải Triều và chùa Giao Thủy nuôi dạy. Năm 22 tuổi, ông đỗ Thái học sinh dưới triều Trần Dụ Tông nhưng không ra làm quan mà ở lại chùa tu hành, lấy pháp hiệu là Tuệ Tĩnh. Ông chuyên tâm nghiên cứu y học, làm thuốc và chữa bệnh cứu người.

Năm 1385, khi 55 tuổi, Tuệ Tĩnh bị bắt đi cống cho nhà Minh. Tại Trung Quốc, ông vẫn tiếp tục hành y và nổi tiếng với tài năng của mình. Ông được vua Minh phong tặng danh hiệu Đại y Thiền sư. Tuệ Tĩnh mất tại tỉnh Giang Nam, Trung Quốc vào một năm không rõ.

Những cống hiến cho nền y dược cổ truyền Việt Nam

1. Xây dựng quan điểm y học độc lập, tự chủ

Tuệ Tĩnh nổi tiếng với câu nói “Nam dược trị Nam nhân”, thể hiện tư tưởng y học gắn liền với điều kiện tự nhiên và con người Việt Nam. Ông không rập khuôn theo các tác giả đời trước mà có cách tiếp cận mới mẻ, đưa các loại cây cỏ lên vị trí hàng đầu trong y học.

2. Sưu tầm và phát triển kho tàng thuốc Nam

Trong thời gian ở Việt Nam, Tuệ Tĩnh đã chú tâm nghiên cứu và sưu tầm các bài thuốc dân gian. Ông biên soạn bộ sách Nam dược thần hiệu gồm 10 khoa, tổng hợp tinh hoa y dược cổ truyền dân tộc. Ngoài ra, ông còn có công trình Hồng Nghĩa giác tư y thư viết bằng chữ Nôm, bao gồm bản thảo 500 vị thuốc Nam và bài Phú thuốc Nam 630 vị.

3. Đa dạng hóa phương pháp chữa bệnh

Tuệ Tĩnh không chỉ dừng lại ở việc kê đơn bốc thuốc mà còn áp dụng nhiều phương pháp chữa bệnh khác nhau như châm cứu, bấm huyệt, xoa bóp, chườm nóng… Ông cũng chú trọng đến việc phòng bệnh, hướng dẫn mọi người lối sống lành mạnh, tập luyện dưỡng sinh.

4. Đặt nền móng cho y tế cộng đồng

Trong suốt 30 năm hoạt động, Tuệ Tĩnh đã xây dựng 24 ngôi chùa và biến chúng thành các trung tâm chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho người dân. Ông cũng tập hợp nhiều y án với 182 chứng bệnh được điều trị bằng 3.873 phương thuốc. Đây là tiền đề cho sự phát triển của y tế cộng đồng sau này.

Khai sinh ngành thú y dân tộc: Không chỉ quan tâm đến sức khỏe con người, Tuệ Tĩnh còn sưu tầm và ghi chép lại các bài thuốc chữa bệnh cho gia súc. Ông đã đóng góp công sức đáng kể cho sự ra đời của ngành thú y cổ truyền Việt Nam.

Những tác phẩm y học để đời

Mặc dù bản gốc các tác phẩm của Tuệ Tĩnh đã bị thất lạc do chiến tranh, nhưng nội dung của chúng vẫn được lưu truyền qua các bản ghi chép và sao chép của hậu thế. Hai công trình tiêu biểu nhất của ông là:

1. Nam dược thần hiệu

Gồm 11 quyển, trong đó quyển đầu nói về dược tính của 119 vị thuốc Nam, 10 quyển sau đề cập đến các khoa chữa bệnh khác nhau. Bộ sách được tái bản nhiều lần và trở thành cẩm nang quan trọng cho các thầy thuốc đông y.

2. Hồng Nghĩa giác tư y thư

Bao gồm 2 quyển, được biên soạn bằng chữ Nôm. Đây là tác phẩm y học quý hiếm, với bản thảo 500 vị thuốc Nam và bài Phú thuốc Nam 630 vị. Ngoài giá trị y dược, sách còn có ý nghĩa lớn trong lịch sử văn học Việt Nam.

Các tác phẩm của Tuệ Tĩnh đã trở thành nền tảng và nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ thầy thuốc sau này, trong đó có Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác với bộ Lĩnh Nam bản thảo. Cho đến nay, phương pháp chữa bệnh và bài thuốc của Tuệ Tĩnh vẫn được ứng dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả cao trong thực tiễn.

Niềm tự hào của nền y học cổ truyền Việt Nam

Tuệ Tĩnh không chỉ là một danh y tài ba mà còn là một bậc thầy đức độ, luôn tận tâm vì sức khỏe và hạnh phúc của nhân dân. Ông xứng đáng được tôn vinh là một trong những cột mốc quan trọng nhất của nền y học cổ truyền Việt Nam.

Ngày nay, di sản mà Tuệ Tĩnh để lại tiếp tục được gìn giữ và phát huy. Nhiều bệnh viện, trường y và viện nghiên cứu mang tên ông như một sự tri ân đối với công lao to lớn của người thầy thuốc kiệt xuất này. Tư tưởng và tác phẩm của Tuệ Tĩnh không chỉ có ý nghĩa lịch sử mà còn mãi là ngọn đuốc soi đường cho sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân, khẳng định bản sắc và vị thế của nền y học cổ truyền nước nhà, hãy cùng Triều Đông Y phát quang tinh thần của ông.