Kiểm soát bệnh tăng nhãn áp bằng y học cổ truyền

Bệnh tăng nhãn áp được ví như “kẻ trộm thị giác thầm lặng”, là nguyên nhân gây mù lòa đứng thứ 2 trên toàn cầu. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 4,5 triệu người mù do bệnh tăng nhãn áp, chiếm 12% tổng số người mù trên toàn thế giới.

 

Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 1 triệu người mắc bệnh tăng nhãn áp, song chỉ có 10% trong số đó được phát hiện và điều trị. Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo sớm và áp dụng các liệu pháp Đông y như bấm huyệt có thể giúp kiểm soát bệnh tăng nhãn áp hiệu quả.

Hiểu về bệnh tăng nhãn áp

Bệnh tăng nhãn áp là tình trạng áp lực nội nhãn tăng bất thường, gây tổn thương dây thần kinh thị giác và có thể dẫn đến mất thị lực không hồi phục. Bệnh thường tiến triển âm thầm, không có dấu hiệu rõ ràng ở giai đoạn đầu nên rất khó phát hiện sớm. Có 2 thể chính của bệnh tăng nhãn áp:

• Tăng nhãn áp góc đóng: Đặc trưng bởi sự tăng áp lực đột ngột do bít tắc đường lưu thông thuỷ dịch. Triệu chứng điển hình là đau mắt dữ dội, đỏ mắt, nhìn mờ, buồn nôn.
• Tăng nhãn áp góc mở: Áp lực nội nhãn tăng dần, âm thầm mà không có triệu chứng rõ ràng. Đây là dạng phổ biến hơn, chiếm tới 90% các trường hợp.

3 dấu hiệu cảnh báo sớm bệnh tăng nhãn áp thế nào?

Nếu bạn nhấn thấy một trong 3 dấu hiệu hay cả ba thì nên đi khám ngay nhé, cụ thể:

• Quầng đỏ về đêm: Khi nhìn vào ánh sáng vào ban đêm, bệnh nhân thấy xuất hiện những vòng tròn màu đỏ xung quanh đèn và tầm nhìn bị thu hẹp.
• Suy giảm thị lực nhanh chóng: Nếu cảm thấy thị lực của mình giảm sút nhanh chóng và đáng kể, đó có thể là dấu hiệu đáng lo ngại của bệnh tăng nhãn áp.
• Chứng đau nửa đầu: Các cơn đau nửa đầu, đặc biệt là vùng trán, kèm theo cảm giác lạnh ở tay chân có thể là biểu hiện của bệnh tăng nhãn áp đang âm thầm tiến triển.

Liệu pháp bấm huyệt giúp cải thiện bệnh tăng nhãn áp

Theo quan điểm của y học cổ truyền, bệnh tăng nhãn áp là do sự lưu thông máu đến mắt bị suy giảm, gây tổn thương thần kinh thị giác. Lối sống hiện đại với việc sử dụng các thiết bị điện tử “3C” (máy tính, điện thoại, thiết bị điện tử) trong thời gian dài khiến mắt phải làm việc căng thẳng, không được nghỉ ngơi đầy đủ, càng làm trầm trọng thêm tình trạng lưu thông máu kém.

Vì vậy, Đông y chú trọng việc thúc đẩy tuần hoàn máu đến mắt để kiểm soát bệnh tăng nhãn áp. Liệu pháp bấm huyệt là một phương pháp không xâm lấn, hiệu quả trong việc tác động lên hệ thống kinh lạc và cải thiện lưu thông máu. Dưới đây là 4 bước bấm huyệt được Bác sĩ Ngô Hoành Càn – chuyên gia Trung y tại Phòng khám Nghi Thăng (Đài Loan) chia sẻ:

• Con đường từ huyệt Toản trúc (BL2) đến huyệt Tình minh (BL1): Xoa bóp, bấm huyệt từ Toản trúc đến Tình minh, sau đó đến rãnh lệ đạo, vừa giúp hạ nhãn áp, vừa làm giảm đau vùng xương trán.
• Con đường từ huyệt Ty trúc không (TE23) đến huyệt Đồng tử liêu (GB1): Ấn vào các huyệt này có tác dụng điều chỉnh tăng nhãn áp.
• Bấm huyệt Thái xung (LR3): Nằm giữa ngón chân cái và ngón chân thứ 2. Nghiên cứu cho thấy châm cứu vào huyệt này có thể tác động tích cực đến lưu lượng máu trong động mạch sau nhãn cầu.
• Bấm huyệt Túc lâm khấp (GB41): Vị trí giữa đốt ngón chân 4 và 5. Kích thích huyệt này giúp cải thiện đáng kể tuần hoàn máu ở mắt.

Bên cạnh đó, Bác sĩ Ngô cũng lưu ý rằng stress là một trong những nguyên nhân quan trọng gây thiếu máu nuôi mắt. Vì vậy, việc giữ tinh thần thoải mái, lạc quan trong công việc và cuộc sống cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sức khỏe đôi mắt.

Câu hỏi phổ biến (FAQ)

1. Tỷ lệ mắc bệnh tăng nhãn áp ở Việt Nam là bao nhiêu?

Theo thống kê, tại Việt Nam có khoảng 1 triệu người mắc bệnh tăng nhãn áp, chiếm tỷ lệ khoảng 1% dân số. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 10% trong số đó được phát hiện và điều trị kịp thời.

2. Nguyên nhân chính gây ra bệnh tăng nhãn áp là gì?

Bệnh tăng nhãn áp xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa sản xuất và thoát dịch nội nhãn. Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tuổi tác: Người trên 40 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Di truyền: Có tiền sử gia đình mắc bệnh tăng nhãn áp.
• Các bệnh lý khác: Đái tháo đường, viễn thị, cận thị nặng, chấn thương mắt…

3. Tác hại của bệnh tăng nhãn áp nếu không được điều trị kịp thời là gì?

Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, bệnh tăng nhãn áp có thể gây tổn thương dây thần kinh thị giác, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Giảm thị lực không hồi phục
• Mất thị trường từng phần
• Mù lòa vĩnh viễn

4. Cách phòng ngừa bệnh tăng nhãn áp hiệu quả?

Để phòng ngừa bệnh tăng nhãn áp, bạn cần:

• Khám mắt định kỳ để phát hiện sớm bệnh
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như đái tháo đường, tăng huyết áp
• Hạn chế sử dụng điện thoại, máy tính trong thời gian dài
• Có chế độ nghỉ ngơi, thư giãn hợp lý cho mắt
• Tập luyện thể dục thường xuyên để tăng cường tuần hoàn

5. Bấm huyệt có tác dụng như thế nào trong việc cải thiện bệnh tăng nhãn áp?

Theo Đông y, bấm huyệt có thể giúp:

• Thúc đẩy lưu thông khí huyết, cải thiện tuần hoàn máu đến mắt
• Hạ nhãn áp, giảm áp lực lên dây thần kinh thị giác
• Giảm đau, thư giãn cơ vùng mắt và trán
• Tăng cường chức năng của mắt và toàn bộ cơ thể

Chính vì thế kiểm soát bệnh tăng nhãn áp bằng y học cổ truyền không khó nhưng cần kết hợp và theo dõi sát trong lúc bấm huyệt.

6. Bấm huyệt có thể thay thế hoàn toàn cho thuốc điều trị tăng nhãn áp không?

Không. Bấm huyệt chỉ là liệu pháp hỗ trợ, không thể thay thế cho các phương pháp điều trị chuyên khoa. Bệnh nhân cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, sử dụng thuốc hạ nhãn áp theo chỉ định. Bấm huyệt có thể áp dụng song song để tối ưu hiệu quả điều trị.

7. Tần suất bấm huyệt để cải thiện bệnh tăng nhãn áp?

Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân, liệu pháp bấm huyệt có thể được thực hiện:

• Mỗi ngày 1-2 lần
• Mỗi lần từ 5-10 phút
• Liên tục trong ít nhất 1-3 tháng

Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có phác đồ bấm huyệt phù hợp.

8. Có thể tự bấm huyệt tại nhà để cải thiện bệnh tăng nhãn áp không?

Bạn hoàn toàn có thể tự thực hiện bấm huyệt tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia. Tuy nhiên, khi mới bắt đầu, bạn nên được chỉ dẫn trực tiếp bởi người có chuyên môn để đảm bảo vị trí, lực bấm và cách thức thực hiện chuẩn xác. Tránh bấm sai huyệt vì có thể phản tác dụng.

9. Bấm huyệt có gây ra tác dụng phụ không?

Bấm huyệt là phương pháp không xâm lấn, an toàn và hầu như không gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, một số người có thể gặp phản ứng nhẹ như:

• Cảm giác tê, châm chích tại vị trí bấm huyệt
• Ửng đỏ, xuất hiện vết bầm nhỏ
• Đau tức thoáng qua

Các phản ứng này thường tự khỏi sau vài giờ đến vài ngày. Nếu triệu chứng kéo dài hoặc trở nặng, bạn cần thông báo ngay với bác sĩ.

10. Những ai không nên áp dụng bấm huyệt?

Bấm huyệt không phải là phương pháp phù hợp với tất cả mọi người. Bạn cần thận trọng hoặc tránh bấm huyệt nếu:

• Đang mang thai
• Mắc các bệnh lý như rối loạn đông máu, chảy máu không rõ nguyên nhân
• Đang sử dụng thuốc làm loãng máu
• Có vết thương hở, nhiễm trùng vùng da quanh mắt
• Mắc các bệnh về mắt cấp tính như viêm loét giác mạc, viêm màng bồ đào…

Tốt nhất bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bấm huyệt.

11. Những lưu ý khi thực hiện bấm huyệt điều trị bệnh tăng nhãn áp?

• Rửa tay sạch trước khi bấm huyệt
• Không bấm quá mạnh, gây đau đớn
• Giữ móng tay ngắn, sạch sẽ, tránh làm tổn thương da
• Không bấm lên vị trí có khối u, sẹo lồi, sưng tấy
• Kết hợp với các bài tập thư giãn mắt để tăng hiệu quả
• Kiên trì thực hiện đều đặn, không nóng vội

12. Ngoài bấm huyệt, Đông y còn những phương pháp nào hỗ trợ điều trị bệnh tăng nhãn áp?

Đông y sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp để cải thiện bệnh tăng nhãn áp chứ không riêng phương pháp tác động, kích thích huyệt đạo:

• Châm cứu: Dùng kim châm vào các huyệt vị trên cơ thể để điều hòa khí huyết
• Thuốc đông y: Sử dụng các vị thuốc thiên nhiên như bạch tật lê, câu đằng, đương quy… để bổ gan, dưỡng huyết
• Xoa bóp, day ấn huyệt: Ngoài bấm huyệt, xoa bóp cũng giúp thư giãn, lưu thông khí huyết
• Thực phẩm trị liệu: Ăn nhiều rau củ giàu vitamin A như cà rốt, rau bina, khoai lang; hạn chế đồ cay nóng, dầu mỡ.

13. Bệnh nhân tăng nhãn áp có thể tập thể dục không?

Vận động thể chất vừa phải rất có lợi cho bệnh nhân tăng nhãn áp vì giúp:

• Tăng cường tuần hoàn máu
• Giảm stress, thư giãn tinh thần
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường

Tuy nhiên, bệnh nhân cần tránh những môn thể thao quá sức, tiếp xúc, va chạm mạnh hoặc động tác đầu hướng xuống quá lâu như yoga. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi luyện tập.

14. Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tăng nhãn áp?

Một chế độ ăn uống lành mạnh góp phần không nhỏ vào việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh tăng nhãn áp:

• Ăn nhiều trái cây, rau xanh giàu chất chống oxy hóa như quả việt quất, cà chua, rau bina…
• Bổ sung các thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, các loại hạt…
• Hạn chế chất béo bão hòa, đồ chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn
• Giảm thiểu đồ uống có cồn, caffein
• Uống đủ nước mỗi ngày, khoảng 2-2,5 lít.

15. Stress có ảnh hưởng như thế nào đến bệnh tăng nhãn áp?

Stress là một trong những nguyên nhân gây thiếu máu cung cấp cho mắt. Khi căng thẳng, cơ thể giải phóng hormone cortisol, làm co mạch máu, giảm lưu lượng máu đến mắt. Lâu dần tình trạng thiếu máu gây tổn hại dây thần kinh thị giác. Để kiểm soát stress, bệnh nhân cần:

• Dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn đầy đủ
• Tập các phương pháp hít thở, thiền định
• Tham gia các hoạt động giải trí lành mạnh
• Chia sẻ tâm tư, nguyện vọng với gia đình, bạn bè
• Tìm đến sự trợ giúp từ các chuyên gia tâm lý nếu cần thiết.

16. Ý kiến của bác sĩ, chuyên gia y học cổ truyền về vấn đề điều trị tăng nhãn áp thế nào?

• Giáo sư Trần Quốc Bình, Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam: “Y học cổ truyền có nhiều phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh tăng nhãn áp như châm cứu, bấm huyệt, sử dụng thuốc đông y. Tuy nhiên, cần có nghiên cứu khoa học bài bản để đánh giá hiệu quả và cơ chế tác động.”
• Bác sĩ Võ Thị Hồng Ngọc chuyên khoa YHCT: “Châm cứu, xoa bóp bấm huyệt trong đông y là phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh tăng nhãn áp không cần dùng thuốc. Nhưng, để đạt được hiệu quả trong điều trị cần có sự kết hợp giữa bác sĩ chuyên khoa mắt, bệnh nhân và bác sĩ đông y.”

Hy vọng những thông tin này sẽ giúp ích cho công tác chăm sóc và bảo vệ đôi mắt khỏi “kẻ trộm thị giác thầm lặng” – bệnh tăng nhãn áp, giúp bệnh nhân tăng nhãn áp kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Tuy nhiên, bấm huyệt chỉ là phương pháp hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn cho điều trị nội khoa. Bệnh nhân Hãy thường xuyên thăm khám mắt định kỳ, kết hợp luyện tập bấm huyệt đều đặn để phòng ngừa và kiểm soát bệnh một cách toàn diện, bảo tồn thị lực quý giá của mình và cần tuân thủ theo đúng hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa mắt để đạt hiệu quả tối ưu. Đừng quên nhấn theo dõi Blog Đông Y của Triều Đông Y để cập nhật nhanh nhất các tin tức về sức khỏe khác.

Nguồn tài liệu nghiên cứu, tạp chí sức khỏe tham khảo

• Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): Công nhận vai trò của y học cổ truyền trong chăm sóc sức khỏe ban đầu và khuyến khích nghiên cứu khoa học để đánh giá hiệu quả và an toàn.
• Hội Châm cứu Thế giới (WFAS): Tổ chức các hội thảo, nghiên cứu về ứng dụng châm cứu trong điều trị các bệnh về mắt, bao gồm cả tăng nhãn áp.
• Sách “Châm cứu học” của giáo sư Nguyễn Tài Thu: Giới thiệu các huyệt vị và phương pháp châm cứu điều trị bệnh về mắt, trong đó có tăng nhãn áp.
• Nghiên cứu của Đại học Y Hà Nội (2019): Cho thấy châm cứu huyệt Thái xung (LR3) có thể làm giảm nhãn áp và cải thiện thị lực ở bệnh nhân tăng nhãn áp góc mở.
• Nghiên cứu của Đại học Y Dược TP.HCM (2020): Kết luận bấm huyệt kết hợp với thuốc tây y giúp kiểm soát bệnh tăng nhãn áp hiệu quả hơn so với chỉ dùng thuốc tây y.
• Thống kê của Bộ Y tế (2022): Ước tính có khoảng 1 triệu người Việt Nam mắc bệnh tăng nhãn áp, nhưng chỉ có 10% được phát hiện và điều trị.

Y Sĩ YHCT Nguyễn Văn Triều Tổng Hợp