Châm cứu điều trị ù tai: Phương huyệt, tác dụng, lưu ý

Ngày cập nhật mới nhất: 14/09/2025

Ù tai, một triệu chứng ám ảnh với những âm thanh không có thật như tiếng ve kêu, gió rít hay mạch đập trong tai, đang ảnh hưởng đến chất lượng sống của một bộ phận dân số không hề nhỏ. Thống kê cho thấy, có tới 25,3% người trưởng thành trên toàn cầu phải sống chung với tình trạng này. Khi những phương pháp điều trị hiện đại đôi khi gặp giới hạn, Y học cổ truyền, với liệu pháp châm cứu tinh hoa, mở ra một hướng tiếp cận toàn diện và hiệu quả, giúp trả lại sự yên tĩnh cho đôi tai.

Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn sâu sắc, dựa trên cả lý luận y học cổ truyền và các bằng chứng khoa học cập nhật, về cách châm cứu trở thành một trong những phương pháp hữu hiệu trong phác đồ điều trị ù tai.

Hiểu Sâu Về Ù Tai – Không Chỉ Là “Tiếng Kêu Trong Tai”

Để điều trị hiệu quả, trước hết cần hiểu rõ bản chất của ù tai. Đây không phải là một bệnh, mà là triệu chứng của một tổn thương tiềm ẩn nào đó trong hệ thống thính giác, từ tai ngoài, tai giữa, tai trong, đến dây thần kinh thính giác và trung tâm xử lý âm thanh trên não.

Ù tai có thể được phân loại thành hai dạng chính:

Ù tai chủ quan: Chỉ người bệnh nghe thấy, chiếm hơn 99% các trường hợp. Nguyên nhân thường do tổn thương thần kinh thính giác hoặc các vấn đề liên quan đến tuổi tác, tiếp xúc tiếng ồn lớn.
Ù tai khách quan: Cả người bệnh và bác sĩ đều có thể nghe thấy (khi dùng ống nghe). Dạng này hiếm gặp hơn, thường liên quan đến các vấn đề về mạch máu (dị dạng động tĩnh mạch), co thắt cơ trong tai hoặc vùng lân cận.

Nguyên nhân gây ra triệu chứng này vô cùng đa dạng, từ việc ráy tai bịt kín ống tai, viêm nhiễm, thoái hóa xương con trong tai giữa, cho đến các bệnh lý phức tạp hơn như bệnh Ménière, u dây thần kinh VIII, rối loạn khớp thái dương hàm, hay tác dụng phụ của một số loại thuốc trị ù tai và thuốc điều trị bệnh lý khác.

Góc Nhìn Của Y Học Cổ Truyền: Khi “Thận Khai Khiếu Ra Tai”

Khác với Y học hiện đại, Y học cổ truyền không nhìn nhận ù tai như một triệu chứng đơn lẻ tại cơ quan thính giác. Thay vào đó, nó được xem là biểu hiện của sự mất cân bằng âm dương, khí huyết và tạng phủ trong toàn cơ thể, đặc biệt là hai tạng Can và Thận.

Lý luận kinh điển cho rằng: “Thận khai khiếu ra tai, thận hòa thì tai mới nghe được ngũ âm”. Điều này có nghĩa là chức năng thính giác có mối liên hệ mật thiết với sức khỏe của tạng Thận. Thận tàng tinh, sinh tủy, não là bể của tủy, do đó tinh khí của Thận suy giảm sẽ không nuôi dưỡng được não tủy và khiếu tai, gây ra ù tai, nghe kém.

Bên cạnh đó, kinh mạch của Can Đởm (Gan và Mật) cũng đi vòng quanh tai. Khi tình chí uất ức, giận dữ kéo dài sẽ làm Can khí uất kết, lâu ngày hóa hỏa. Can Đởm hỏa vượng bốc lên trên, nhiễu động thanh khiếu (các lỗ tự nhiên ở phần trên cơ thể), gây ra ù tai với tiếng kêu to, rít như ve sầu.

Dựa trên nguyên lý này, chữa điếc tai bằng đông y tập trung vào việc xác định và điều trị tận gốc rễ của bệnh thông qua việc biện chứng luận trị, phân ra các thể bệnh chính:

Thể Thận Tinh Bất Túc: Ù tai tiếng nhỏ, rỉ rả liên tục, nghe kém dần, nặng hơn khi mệt mỏi. Kèm theo triệu chứng lưng gối đau mỏi, chóng mặt, hay quên, tóc bạc sớm. Pháp trị là tư âm bổ Thận, ích tinh điền tủy.
Thể Can Đởm Hỏa Vượng: Ù tai đột ngột, tiếng kêu to, rít như ve kêu trong tai. Kèm theo đau đầu, chóng mặt, mặt đỏ, mắt đỏ, miệng đắng, dễ cáu gắt, ngủ không yên. Pháp trị là thanh Can tả hỏa, sơ Đởm thông khiếu.
Thể Tỳ Vị Hư Yếu, Đàm Trọc Thượng Nhiễu: Tiếng ù trầm thấp, có cảm giác đầy tức trong tai. Kèm theo người mệt mỏi, ăn kém, bụng đầy, đầu óc nặng nề, chất lưỡi bệu có rêu trắng dày. Pháp trị là kiện Tỳ ích khí, hóa đàm trừ thấp.

Châm Cứu: Cơ Chế Tác Động & Bằng Chứng Khoa Học

Châm cứu là phương pháp dùng kim nhỏ, vô trùng tác động vào các huyệt đạo trên cơ thể để điều hòa lại dòng chảy của khí huyết, lập lại cân bằng âm dương. Đối với ù tai, châm cứu tác động qua nhiều cơ chế phức hợp:

Tại chỗ: Châm các huyệt quanh tai như Ế Phong, Thính Cung, Thính Hội giúp tăng cường tuần hoàn máu và oxy đến nuôi dưỡng ốc tai và các tế bào thần kinh thính giác, từ đó cải thiện chức năng nghe và giảm tiếng ù.
Toàn thân: Phối hợp các huyệt ở xa (ví dụ: Hợp Cốc, Thái Xung, Túc Tam Lý, Tam Âm Giao) và các huyệt đặc hiệu theo từng thể bệnh (Thận Du, Can Du, Tỳ Du) để điều hòa chức năng các tạng phủ, giải quyết căn nguyên gây bệnh.
Điều hòa thần kinh: Nhiều nghiên cứu hiện đại chỉ ra rằng, châm cứu có khả năng điều chỉnh các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ như serotonin và endorphin, giúp giảm căng thẳng, lo âu (một yếu tố làm ù tai nặng hơn) và điều chỉnh lại nhận thức của não bộ về âm thanh “ma” trong tai.

Một phân tích tổng hợp trên nhiều thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng đã cho thấy nhóm bệnh nhân được điều trị ù tai bằng châm cứu có sự cải thiện đáng kể về cường độ tiếng ù và chất lượng cuộc sống so với nhóm dùng giả dược hoặc không điều trị. Đặc biệt, chữa điếc đột ngột bằng châm cứu kết hợp với Tây y trong giai đoạn vàng cũng cho thấy khả năng phục hồi thính lực cao hơn.

Phác Đồ Điều Trị Ù Tai Toàn Diện Bằng Y Học Cổ Truyền

Một phác đồ điều trị hiệu quả không chỉ dừng lại ở châm cứu mà là sự kết hợp của nhiều phương pháp tinh hoa khác.

1. Châm Cứu và Điện Châm

Bác sĩ sẽ lựa chọn một công thức huyệt cá nhân hóa dựa trên thể bệnh của bạn. Các huyệt thường dùng bao gồm:

Huyệt tại chỗ: Ế Phong (SJ17), Thính Cung (SI19), Thính Hội (GB2), Phong Trì (GB20).
Huyệt toàn thân (tùy thể bệnh):
- Thận hư: Thận Du (BL23), Quan Nguyên (CV4), Thái Khê (KI3), Tam Âm Giao (SP6).
- Can hỏa: Thái Xung (LR3), Hành Gian (LR2), Phong Trì (GB20).
- Tỳ hư đàm trọc: Tỳ Du (BL20), Túc Tam Lý (ST36), Phong Long (ST40). Điện châm (nối máy điện vào kim châm) thường được áp dụng để tăng cường kích thích, giúp khai thông kinh mạch và giảm ù tai nhanh hơn.

2. Bấm Huyệt Chữa Ù Tai Tại Nhà

Trong thời gian giữa các liệu trình châm cứu, bạn có thể tự thực hiện bấm huyệt chữa ù tai như một mẹo chữa ù tai nhanh và đơn giản để hỗ trợ điều trị. Day ấn nhẹ nhàng các huyệt Ế Phong, Thính Cung, Hợp Cốc mỗi ngày 2-3 lần, mỗi huyệt 1-2 phút.

3. Cấy Chỉ và Nhĩ Châm

Cấy chỉ: Là một kỹ thuật tiên tiến, bác sĩ sẽ cấy một đoạn chỉ tự tiêu (catgut) vào huyệt đạo. Chỉ này sẽ liên tục kích thích huyệt trong khoảng 15-20 ngày, giúp kéo dài tác dụng điều trị, rất phù hợp cho người bận rộn không có thời gian đi châm cứu mỗi ngày.
Nhĩ châm (châm loa tai): Theo lý luận của Y học cổ truyền, toàn bộ cơ thể được phản chiếu trên loa tai. Kích thích vào các điểm tương ứng với Thận, Can, Tai trong, Thần môn trên loa tai cũng mang lại hiệu quả điều trị cao.

4. Các Phương Pháp Bổ Trợ Khác

Chữa ù tai bằng Diện Chẩn: Là một phương pháp của Việt Nam, sử dụng que dò để tác động vào các điểm phản xạ trên mặt, giúp giảm ù tai và cải thiện sức khỏe chung.
Bài thuốc Đông y: Tùy theo thể bệnh, bác sĩ có thể kê các bài thuốc cổ phương như “Nhĩ lung tả từ hoàn”, “Lục vị địa hoàng hoàn” (cho thể Thận hư) hay “Long đởm tả can thang” (cho thể Can hỏa).
Cây thuốc nam chữa ù tai: Một số Vị thuốc dân gian như cây cối xay, câu kỷ tử, hà thủ ô đỏ cũng được sử dụng để hỗ trợ bổ Thận, ích tinh, cải thiện thính lực. Tuy nhiên, cần có sự tư vấn của thầy thuốc trước khi sử dụng.

Lời Khuyên Dành Cho Bạn

Châm cứu và các liệu pháp Y học cổ truyền là một hướng đi an toàn, hiệu quả và ít tác dụng phụ trong điều trị ù tai. Tuy nhiên, hiệu quả của phương pháp phụ thuộc rất nhiều vào việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân và tay nghề của người thầy thuốc.

Để đạt được kết quả tốt nhất, bạn cần:

Kiên trì: Điều trị ù tai là một quá trình, đòi hỏi thời gian và sự tuân thủ liệu trình (thường từ 10-15 buổi châm cứu trở lên).
Thay đổi lối sống: Hạn chế tiếp xúc tiếng ồn lớn, giảm căng thẳng qua thiền, yoga, ngủ đủ giấc và có chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế đồ béo, cay nóng.
Lựa chọn cơ sở uy tín: Hãy tìm đến các bệnh viện Y học cổ truyền hoặc phòng khám có giấy phép, nơi có các bác sĩ, lương y được đào tạo bài bản để được thăm khám và xây dựng một phác đồ điều trị ù tai phù hợp và an toàn nhất cho chính bạn.

Ù tai không phải là một bản án chung thân. Bằng cách kết hợp sự tinh hoa của Y học cổ truyền với lối sống khoa học, bạn hoàn toàn có thể tìm lại được sự bình yên và trong trẻo cho đôi tai của mình.