Nội Nhân

Theo y học cổ truyền, có nhiều nguyên nhân bên trong cơ thể có thể gây ra bệnh tật. Trong đó, thất tình (bảy cảm xúc) và sự mất cân bằng âm dương, tạng phủ được xem là những yếu tố chính. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về các nguyên nhân này, dựa trên các nghiên cứu và số liệu thống kê.

Thất tình – Bảy cảm xúc gây rối loạn tâm lý

Thất tình bao gồm 7 trạng thái cảm xúc chính:

1. Hỷ (vui mừng quá độ)
2. Nộ (tức giận)
3. Ưu (lo lắng)
4. Tư (suy nghĩ quá nhiều)
5. Bi (đau buồn)
6. Khủng (sợ hãi)
7. Kinh (hoảng loạn)

Khi một người trải qua các cảm xúc mạnh mẽ này một cách đột ngột hoặc kéo dài, vượt quá giới hạn sinh lý bình thường, chúng có thể gây tổn thương đến cơ thể và dẫn đến bệnh tật.

Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học Trung Quốc, trong số 1628 bệnh nhân nội trú tại một bệnh viện ở Bắc Kinh, có tới 45,8% trường hợp bệnh có liên quan đến các yếu tố tâm lý như stress, lo lắng, tức giận. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát cảm xúc đối với sức khỏe.

Thất tình tác động trực tiếp lên tạng phủ

Theo quan điểm của y học cổ truyền, mỗi cảm xúc trong thất tình đều ảnh hưởng trực tiếp đến một tạng phủ nhất định trong cơ thể:

• Nộ (tức giận) tổn thương Can: Cơn giận làm khí của Can vượng lên trên, gây ra các triệu chứng như đau tức ngực sườn, cáu gắt, dễ nổi nóng.
• Hỷ (vui mừng thái quá) tổn thương Tâm: Niềm vui quá độ khiến khí của Tâm trở nên hao tổn, dẫn đến mất ngủ, hay quên, tâm thần không ổn định, thậm chí hoang tưởng, cuồng loạn.
• Tư (suy nghĩ quá nhiều) tổn thương Tỳ: Suy nghĩ, lo lắng thái quá làm Tỳ mất đi chức năng vận hóa, gây chứng ăn không ngon, bụng đầy trướng, tiêu chảy.
• Ưu (lo âu) tổn thương Phế: Nỗi lo âu khiến khí của Phế bị uất kết, biểu hiện ho, khó thở, ngực tức.
• Bi (buồn rầu) làm tiêu hao khí của các tạng: Nỗi buồn kéo dài làm tiêu hao khí của toàn bộ tạng phủ, người bệnh mệt mỏi, chán ăn, suy nhược.
• Khủng (hoảng sợ) làm khí đi xuống: Nỗi sợ hãi khiến khí của Thận đi xuống, gây ra chứng tiểu không tự chủ, tiêu chảy, liệt dương.

Một nghiên cứu trên 329 bệnh nhân mắc chứng rối loạn tiêu hóa chức năng cho thấy 61,4% trong số họ có liên quan đến các yếu tố tâm lý như stress, lo lắng, trầm cảm. Kết quả chứng tỏ sự tác động mạnh mẽ của cảm xúc lên hệ tiêu hóa.

Thất tình gây mất cân bằng âm dương, tạng phủ

Ngoài tác động trực tiếp, thất tình còn có thể gây mất cân bằng âm dương và rối loạn chức năng các tạng phủ trong cơ thể. Cụ thể:

• Tức giận làm khí của Can vượng lên trên: Cơn giận dữ khiến khí của Can trở nên thịnh vượng bất thường, xông lên trên, gây chứng đau đầu, hoa mắt, ù tai, cao huyết áp.
• Vui mừng quá độ khiến khí phân tán: Niềm vui thái quá làm khí của các tạng phủ trở nên tán loạn, không thể tụ lại để duy trì các chức năng bình thường.
• Lo lắng, suy nghĩ nhiều khiến khí bị uất kết: Ưu tư quá độ làm khí của các tạng uất kết không thông, gây các chứng bệnh như trầm cảm, mất ngủ, rối loạn tiêu hóa.
• Sợ hãi làm khí đi xuống: Nỗi sợ khiến khí của thận hạ xuống, không đủ sức để duy trì các cơ quan bên trên hoạt động.

Một nghiên cứu trên 1210 người trưởng thành cho thấy những người thường xuyên trải qua cảm xúc tiêu cực như tức giận, lo lắng, sợ hãi có nguy cơ cao huyết áp cao gấp 1,6 lần so với nhóm chứng. Điều này phản ánh tác động của thất tình lên sự cân bằng âm dương trong cơ thể.

Thất tình thường gây bệnh ở 3 tạng chính: Tâm, Can, Tỳ

Tuy thất tình có thể ảnh hưởng đến tất cả các tạng phủ, nhưng theo y học cổ truyền, 3 tạng thường chịu tác động nhiều nhất là Tâm, Can và Tỳ:

• Tâm: Các cảm xúc mạnh như vui buồn thất thường khiến Tâm thần không an, gây mất ngủ, hay quên, trầm cảm, rối loạn tâm thần.
• Can: Tức giận, ức chế làm khí của Can uất kết, gây các chứng như đau tức sườn, rối loạn tiêu hóa, rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới.
• Tỳ: Lo lắng, suy nghĩ quá độ làm suy yếu chức năng tiêu hóa của Tỳ, dẫn đến chán ăn, tiêu chảy, suy nhược cơ thể.

Một thống kê tại Bệnh viện Y học Cổ truyền Thượng Hải cho thấy trong số các bệnh nhân đến khám vì các vấn đề như mất ngủ, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa, rối loạn kinh nguyệt, có tới 76% có liên quan đến yếu tố tâm lý, đặc biệt là stress và lo âu. Con số này nhấn mạnh sự cần thiết phải chú trọng điều trị tâm lý song song với điều trị thực thể trong y học.

Thất tình và sự mất cân bằng trong cơ thể là những nguyên nhân chính gây bệnh theo quan điểm của y học cổ truyền. Kiểm soát tốt cảm xúc, duy trì trạng thái tinh thần lành mạnh và cân bằng là rất quan trọng để phòng ngừa bệnh tật.

Kết hợp dưỡng sinh, điều chỉnh chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý với việc sử dụng các bài thuốc Đông y có thể giúp tăng cường sức khỏe, ngăn ngừa các bệnh do thất tình gây ra. Đây là một hướng tiếp cận toàn diện và hiệu quả trong việc bảo vệ và nâng cao sức khỏe con người. Và đừng quên xem xét cụ thể các yếu tối nội ngoại nhân một cách thấu đáo.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao thất tình lại được xem là nguyên nhân gây bệnh quan trọng trong y học cổ truyền?

Theo y học cổ truyền, thất tình (bao gồm hỷ, nộ, ưu, tư, bi, khủng, kinh) là những cảm xúc mạnh mẽ có thể gây rối loạn chức năng các tạng phủ nếu xuất hiện thường xuyên hoặc kéo dài. Cụ thể, mỗi loại cảm xúc đều tác động trực tiếp lên một tạng phủ nhất định (ví dụ: giận dữ tổn thương Can, lo lắng tổn thương Tỳ), gây mất cân bằng âm dương và dẫn đến các triệu chứng bệnh lý.

2. Cơ chế tác động của từng loại cảm xúc trong thất tình lên cơ thể như thế nào?

• Hỷ (vui mừng thái quá): Làm tổn thương Tâm, gây mất ngủ, hay quên, tâm thần bất ổn.
• Nộ (tức giận): Tổn thương Can, gây đau tức ngực sườn, dễ cáu gắt.
• Ưu (lo âu): Tổn thương Phế, gây khó thở, ho, ngực tức.
• Tư (suy nghĩ quá nhiều): Tổn thương Tỳ, gây rối loạn tiêu hóa, chán ăn.
• Bi (buồn rầu): Làm tiêu hao khí của toàn bộ tạng phủ, gây mệt mỏi, suy nhược.
• Khủng (hoảng sợ): Làm khí đi xuống, gây tiểu không tự chủ, tiêu chảy.
• Kinh (kinh ngạc): Làm rối loạn khí của các tạng phủ.

3. Những bộ phận nào trong cơ thể chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ thất tình?

Theo y học cổ truyền, 3 tạng phủ thường chịu tác động mạnh nhất từ thất tình là Tâm, Can và Tỳ. Cụ thể:

• Tâm chịu ảnh hưởng từ các cảm xúc thái quá như vui buồn thất thường.
• Can bị tổn thương do tức giận, ức chế.
• Tỳ suy yếu chức năng tiêu hóa do lo lắng, suy nghĩ quá độ.

4. Các triệu chứng thường gặp khi thất tình gây bệnh là gì?

Một số triệu chứng phổ biến khi thất tình gây rối loạn chức năng tạng phủ bao gồm:

• Mất ngủ, hay quên, trầm cảm, rối loạn tâm thần (do Tâm thần bất ổn)
• Đau tức sườn, rối loạn tiêu hóa, rối loạn kinh nguyệt (do Can khí uất kết)
• Chán ăn, tiêu chảy, suy nhược cơ thể (do Tỳ khí suy yếu)
• Ho, khó thở, ngực tức (do Phế khí uất kết)
• Tiểu không tự chủ, tiêu chảy (do Thận dương suy)

5. Tỷ lệ bệnh nhân mắc các chứng bệnh do thất tình gây ra là bao nhiêu?

Theo thống kê tại Bệnh viện Y học Cổ truyền Thượng Hải, trong số các bệnh nhân đến khám vì các vấn đề như mất ngủ, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa, rối loạn kinh nguyệt, có tới 76% có liên quan đến yếu tố tâm lý, đặc biệt là stress và lo âu. Điều này cho thấy tỷ lệ người mắc bệnh do thất tình là rất cao.

6. Những đối tượng nào dễ bị ảnh hưởng bởi thất tình nhất?

Mọi đối tượng đều có thể chịu tác động tiêu cực từ thất tình, tuy nhiên một số nhóm người thường dễ bị ảnh hưởng hơn, bao gồm:

• Phụ nữ: Do đặc điểm sinh lý và tâm lý, phụ nữ thường nhạy cảm và dễ bị stress, lo lắng hơn nam giới.
• Người cao tuổi: Sức đề kháng và khả năng chống chịu stress kém hơn so với người trẻ.
• Người mắc bệnh mạn tính: Tình trạng bệnh lý sẵn có khiến họ dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tâm lý.
• Người có tiền sử trầm cảm, rối loạn lo âu: Đây là những đối tượng có nguy cơ tái phát cao nếu gặp các sang chấn về mặt cảm xúc.

7. Tại sao phải kết hợp điều trị tâm lý với điều trị thực thể khi chữa các bệnh do thất tình gây ra?

Vì thất tình bắt nguồn từ những rối loạn về mặt cảm xúc, tâm lý nên việc điều trị tâm lý đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, thất tình cũng gây ra những tổn thương và rối loạn chức năng thực thể ở các tạng phủ. Do đó, cần có sự kết hợp điều trị tâm lý và thực thể một cách toàn diện và đồng bộ để đạt hiệu quả tối ưu.

8. Các biện pháp điều trị tâm lý cho bệnh nhân mắc chứng bệnh do thất tình gây ra là gì?

Y học cổ truyền đề cao vai trò của các liệu pháp tâm lý trong điều trị bệnh do thất tình (nội nhân, nguyên nhân bên trong), bao gồm:

• Tư vấn, giải thích để bệnh nhân hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh, từ đó thay đổi nhận thức và hành vi.
• Hướng dẫn bệnh nhân cách kiểm soát cảm xúc, giải tỏa stress thông qua thiền, thở, thư giãn.
• Khuyến khích bệnh nhân duy trì lối sống lành mạnh, cân bằng giữa làm việc và nghỉ ngơi, tập thể dục đều đặn.
• Sử dụng các bài thuốc an thần, giáng hỏa, bổ khí huyết để hỗ trợ điều trị.

9. Các bài thuốc Đông y thường được sử dụng để điều trị bệnh do thất tình gây ra gồm những loại nào?

Tùy theo từng thể bệnh và biểu hiện lâm sàng, thầy thuốc sẽ kê đơn các bài thuốc phù hợp. Một số bài thuốc thường dùng bao gồm:

• Toan táo nhân: Có tác dụng dưỡng tâm an thần, trấn tĩnh tinh thần.
• Hoàng liên: Thanh nhiệt giải độc, giáng hỏa, thường dùng khi Tâm hỏa thịnh.
• Bá tử nhân: Bổ tỳ ích khí, dùng khi Tỳ hư gây kém ăn, tiêu chảy.
• Mộc hương: Sơ can lý khí, giúp giải tỏa uất kết ở Can.
• Viễn chí: Bổ khí Phế, trị ho, khó thở do Phế hư.

10. Những lưu ý về chế độ sinh hoạt để phòng ngừa bệnh do thất tình gây ra là gì?

Để phòng ngừa ảnh hưởng của thất tình lên sức khỏe, cần chú ý:

• Duy trì lối sống điều độ, tránh thức khuya, làm việc quá sức.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, tránh ăn quá nhiều đồ cay nóng, dầu mỡ.
• Rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên, vừa sức.
• Học cách kiểm soát cảm xúc, không để bị stress, lo lắng quá độ chi phối.
• Dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, làm những việc mình yêu thích để cân bằng cuộc sống.

11. Tầm quan trọng của việc chủ động tầm soát, phát hiện sớm các bệnh do thất tình gây ra?

Nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và chủ động đi khám khi có biểu hiện bất thường là rất quan trọng để ngăn ngừa bệnh trở nặng và biến chứng. Một số dấu hiệu cần lưu ý như:

• Rối loạn giấc ngủ kéo dài
• Đau tức ngực sườn, khó tiêu, chán ăn
• Cáu gắt, dễ nổi nóng
• Hay quên, mất tập trung
• Tiêu chảy hoặc táo bón thất thường
• Hồi hộp, tim đập nhanh
• Khó thở, ho dai dẳng

Nếu gặp phải các triệu chứng trên, đặc biệt khi có tiền sử mắc bệnh hoặc gặp sang chấn tâm lý, cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn kịp thời.

12. Vai trò của gia đình và xã hội trong việc hỗ trợ điều trị và phòng ngừa bệnh do thất tình gây ra?

Sự quan tâm, chia sẻ của gia đình và những người xung quanh đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với người bệnh. trong thực tiễn cũng như trong lý luận yhct Cụ thể:

• Lắng nghe, động viên, giúp họ vơi bớt nỗi buồn phiền, giải tỏa tâm lý.
• Nhắc nhở họ tuân thủ phác đồ điều trị, uống thuốc đúng giờ, đúng liều lượng.
• Hỗ trợ họ xây dựng lối sống lành mạnh, duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý.
• Tạo không khí sum vầy, tích cực, tránh gây áp lực, căng thẳng cho người bệnh.
• Đưa người bệnh đi khám định kỳ, tuân thủ chỉ định của thầy thuốc.