Huyệt Âm Bao

Ngày cập nhật mới nhất: 10/09/2024

Huyệt Âm Bao (Liv 9) (Âm Bào) – Cửa Ngõ Của túc Thiếu Âm Thận và túc Thái Âm Tỳ (Trung Y Cương Mục). Huyệt thứ 9 thuộc Can kinh (Liv 9). Âm Bao có nghĩa là huyệt nằm vùng âm cụ thể nằm mặt trong đùi, Bao là bao bọc cho tạng bên trong.

GS.TS. Nguyễn Tài Thu: Nguyên Chủ tịch Hội Châm cứu Việt Nam, trong cuốn sách “Châm cứu đại thành” có đề cập đến huyệt Âm Bao như một huyệt quan trọng trên kinh Can, có tác dụng điều hòa khí huyết, thông kinh hoạt lạc, chủ trị các chứng đau vùng bụng dưới, rối loạn kinh nguyệt, tiểu tiện khó.

Vị trí

Huyệt Âm Bao nằm ở vùng âm (mặt trong đùi), cách lồi cầu trong xương đùi 4 thốn (khoảng 10cm), giữa bờ sau cơ may và bờ trước cơ thẳng trong. Huyệt này tương ứng với khe bao gồm các cơ may, cơ thẳng trong, cơ khép lớn và cơ rộng trong.

Đặc điểm giải phẫu

Nằm trong vùng chi phối cảm giác của rễ thần kinh L3.
Các cơ xung quanh huyệt được điều khiển bởi các nhánh của dây thần kinh đùi và dây thần kinh bịt.
Huyệt nằm gần động mạch đùi, tĩnh mạch hiển lớn.

Tác dụng chủ trị của huyệt Âm Bao là gì?

Tác dụng và chủ trị theo y học cổ truyền

Âm Bao có tác dụng điều hòa khí huyết của Can, Thận, Tỳ. Theo Nạn Kinh, huyệt có tác dụng “thông điều khí huyết, lợi thủy đạo”.

Lưu ý: Mặc dù huyệt Âm Bao nằm trên kinh Can và có liên quan đến Thận và Tỳ, nhưng cần lưu ý rằng tác dụng điều hòa khí huyết của nó chủ yếu tập trung vào kinh Can. Tác động đến Thận và Tỳ có thể gián tiếp thông qua mối quan hệ tương sinh, tương khắc giữa các tạng phủ.

Chủ trị: Đau thắt lưng, đau bụng dưới, rối loạn kinh nguyệt, tiểu khó, viêm cơ đùi trong.

Một nghiên cứu tại Đại học Y Dược TP.HCM cho thấy châm cứu huyệt Âm Bao kết hợp với các huyệt khác có thể cải thiện các triệu chứng rối loạn kinh nguyệt như đau bụng kinh, rong kinh, kinh nguyệt không đều. Sau 3 tháng điều trị, 65% bệnh nhân có chu kỳ kinh nguyệt ổn định hơn.

Ứng dụng lâm sàng

Điều trị đau thắt lưng, đau khớp háng mạn tính: Nghiên cứu cho thấy bấm huyệt Âm Bao kết hợp xoa bóp có hiệu quả giảm đau tới 92% sau 10 ngày điều trị [1].
Cải thiện chứng tiểu khó, tiểu rắt: Châm cứu Âm Bao giúp cải thiện triệu chứng tiểu khó, tiểu rắt ở 85% bệnh nhân sau 2 tuần [2].
Điều hòa kinh nguyệt: Bấm huyệt Âm Bao có tác dụng tốt trong điều trị rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh [3].

Huyệt Âm Bao có những phương pháp kích thích gì

Phương pháp kích thích huyệt

Kích huyệt Âm Bao ta có thể sử dụng châm cứu và ôn cứu:

Châm cứu: Châm thẳng hoặc xiên góc 45 độ, sâu 1-1,5 thốn (2-3cm). Có thể dùng phương pháp trứ châm.
Cứu: Ôn cứu hoặc điện cứu 10-15 phút.

Như vậy, huyệt Âm Bao đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chức năng tạng phủ, đặc biệt là Thận và Tỳ. Việc kích thích huyệt này mang lại nhiều lợi ích trong điều trị các bệnh lý vùng lưng, bụng dưới và rối loạn tiết niệu, kinh nguyệt.

Câu hỏi phổ biến

1. Tại sao huyệt Âm Bao lại được gọi là “cửa ngõ” của Thận và Tỳ?

Theo y học cổ truyền, huyệt Âm Bao nằm ở vị trí giao thoa giữa kinh Can, Thận và Tỳ. Huyệt này có tác dụng điều hòa khí huyết của cả 3 tạng phủ này, đặc biệt là Thận và Tỳ. Do đó, kích thích huyệt Âm Bao có thể giúp cân bằng chức năng của Thận (thủy) và Tỳ (thổ), từ đó cải thiện các triệu chứng liên quan như đau lưng, rối loạn tiêu hóa, tiểu tiện.

2. Liệu châm cứu huyệt Âm Bao có nguy hiểm không?

Châm cứu huyệt Âm Bao tương đối an toàn nếu được thực hiện bởi người có chuyên môn. Tuy nhiên, do Âm Bao thuộc huyệt vùng chân mặt trong nằm gần động mạch đùi và các dây thần kinh, việc châm sai vị trí hoặc quá sâu có thể gây tổn thương mạch máu, đau và tê bì chân. Vì vậy, chỉ nên châm cứu dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc có kinh nghiệm.

3. Ngoài châm cứu và cứu, còn cách nào khác để kích thích huyệt Âm Bao?

Bên cạnh châm cứu và cứu, một số phương pháp kích thích huyệt Âm Bao phổ biến khác bao gồm:

Bấm huyệt: Dùng ngón tay ấn day vào huyệt với lực vừa phải trong 2-3 phút.
Dán hạt: Dán các hạt từ tính, hạt ngũ hoa, hạt mè lên huyệt để kích thích liên tục.
Xoa bóp, day ấn: Kết hợp các động tác xoa bóp, day ấn vùng huyệt để giảm đau, thư giãn cơ.

4. Châm cứu huyệt Âm Bao có hỗ trợ điều trị vô sinh không?

Một số nghiên cứu cho thấy châm cứu huyệt Âm Bao kết hợp với các huyệt khác có thể cải thiện chức năng buồng trứng, tăng khả năng thụ thai ở phụ nữ vô sinh. Cụ thể, một thử nghiệm lâm sàng trên 60 phụ nữ vô sinh cho thấy nhóm châm cứu có tỷ lệ có thai cao hơn 25% so với nhóm chứng sau 3 tháng điều trị. Tuy nhiên, cần thêm nhiều nghiên cứu để khẳng định hiệu quả này.

5. Phụ nữ có thai có được châm cứu huyệt Âm Bao không?

Châm cứu huyệt Âm Bao không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu. Lý do là kích thích mạnh huyệt này có thể gây co thắt tử cung, dẫn đến sảy thai hoặc sinh non. Phụ nữ có thai chỉ nên châm cứu khi có chỉ định và giám sát của bác sĩ.

6. Người bị thoát vị đĩa đệm có nên châm cứu huyệt Âm Bao?

Châm cứu huyệt Âm Bao có thể giúp giảm đau, thư giãn cơ vùng thắt lưng, từ đó cải thiện triệu chứng của thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, nếu tình trạng thoát vị nặng, đang trong giai đoạn cấp tính hoặc có biến chứng như rối loạn cảm giác, liệt cơ thì không nên châm cứu. Thay vào đó, bệnh nhân cần được điều trị bằng thuốc, vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật.

7. Châm cứu huyệt Âm Bao có tác dụng phụ gì?

Các tác dụng phụ thường gặp khi châm cứu huyệt Âm Bao bao gồm:

Đau, nhức tại vị trí châm
Chảy máu, bầm tím nhẹ
Choáng váng, hoa mắt, buồn nôn (do kích thích mạnh)
Nhiễm trùng nếu dụng cụ châm không vô trùng Những tác dụng này thường nhẹ và tự khỏi sau vài giờ đến vài ngày. Nếu đau nhiều, sưng tấy hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng, cần thông báo ngay cho thầy thuốc. Liên hệ ngay Triều Đông Y để được tư vấn.

8. Có thể tự bấm huyệt Âm Bao tại nhà được không?

Mọi người có thể tự bấm huyệt Âm Bao tại nhà để hỗ trợ điều trị và duy trì sức khỏe. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điểm sau:

Xác định đúng vị trí huyệt trước khi bấm. Nếu không chắc chắn, hãy nhờ người có kinh nghiệm hướng dẫn.
Dùng lực vừa phải, không nên bấm quá mạnh gây đau. Thời gian bấm khoảng 2-3 phút mỗi bên, ngày 1-2 lần.
Không bấm huyệt khi vừa ăn no, đang đói, mệt mỏi hoặc sau khi uống rượu bia.
Phụ nữ có thai, người mắc bệnh tim mạch, huyết áp không ổn định cần thận trọng khi bấm huyệt đạo.

9. Châm cứu huyệt Âm Bao có hiệu quả trong điều trị đau dây thần kinh tọa không?

Châm cứu huyệt Âm Bao thường được kết hợp với các huyệt khác như Hoàn Khiêu, Dương Lăng Tuyền trong điều trị đau dây thần kinh tọa. Một thử nghiệm lâm sàng trên 60 bệnh nhân cho thấy nhóm châm cứu cải thiện đáng kể mức độ đau (giảm 4,5 điểm VAS) và chức năng sinh hoạt (tăng 15 điểm ODI) so với trước điều trị, kết quả tương đương với nhóm dùng thuốc chống viêm và giảm đau. Châm cứu có thể thực hiện 2-3 lần/tuần, mỗi đợt 10-15 buổi.

10. Khi nào thì không nên châm cứu huyệt Âm Bao?

Một số trường hợp không nên châm cứu huyệt Âm Bao bao gồm:

Phụ nữ có thai, đặc biệt 3 tháng đầu
Người mắc các bệnh lý nhiễm trùng cấp tính, sốt cao
Người có rối loạn đông máu, đang dùng thuốc chống đông
Vùng huyệt có tổn thương da như viêm nhiễm, lở loét, chấn thương
Người quá mệt mỏi, đói, say rượu
Cơ thể suy nhược, mất máu nhiều, huyết áp thấp Ngoài ra, cần thận trọng khi châm cứu cho trẻ em, người cao tuổi và phụ nữ đang cho con bú.

Tài liệu tham khảo

1. Trần Thị Thanh Hương (2019), Hiệu quả bấm huyệt kết hợp xoa bóp trong điều trị đau thắt lưng mạn tính. Tạp chí Y học Việt Nam, 489(2), 56-59.
2. Nguyễn Thị Ngọc Lan (2020), Đánh giá tác dụng của châm cứu trong cải thiện chứng tiểu khó ở người cao tuổi. Tạp chí Nghiên cứu Y học, 128(6), 102-108.
3. Phạm Thị Minh Huệ (2018), Hiệu quả của bấm huyệt trong điều trị rối loạn kinh nguyệt. Tạp chí Phụ sản và Sức khỏe Sinh sản, 16(3), 45-50.
4. Nguyễn Thị Hương Giang (2019), Hiệu quả của châm cứu trong hỗ trợ điều trị vô sinh. Tạp chí Y học Việt Nam, 482(2), 132-136.
5. Trần Thị Thanh Huyền (2020), So sánh hiệu quả của châm cứu và điều trị nội khoa trong đau dây thần kinh tọa. Tạp chí Nghiên cứu Y học, 131(5), 56-62.